Na temat:

Rynki paliw i energii

Spis referat�w XX Konferencji

1. Bis Zbigniew, Czakiert Tomasz
   Fluidalne spalanie w�gla w atmosferze wzbogaconej tlenem
   Oxy-fuel fluidized bed combustion
2. Czaplicka Krystyna, Sta�czyk Krzysztof
   Za�o�enia foresightu technologicznego w kompleksie paliwowo-energetycznym w Polsce
   Concept of technological foresight for fuel-energy sector in Poland
3. Czarny Grzegorz
   Biomasa i odpady jako �r�d�o energii. Kraking katalityczny
   Biomass and waste as energy sources. Catalytic cracking
4. Czopek Kazimierz
   Czynniki warunkuj�ce wewn�trzn� organizacj� energetycznych grup kapita�owych na w�glu brunatnym
   Condition factors inner organizing of energetic and capital groups on brown coal
5. Gatnar Kazimierz
   Metan pok�ad�w w�gla jako paliwo alternatywne - przyk�ady rozwi�za� w Jastrz�bskiej Sp�ce W�glowej S.A.
   Methane from coal beds as alternative fuel - examples of solutions in Jastrz�bska Sp�ka W�glowa S.A.
6. Gawlik Lidia
   Analiza wyniku na bie��cej produkcji w�gla na przyk�adzie grupy kopal�
   Analysis of the result on current production of coal for a group of coal mines
7. Grudzi�ski Zbigniew
   Konkurencyjno�� wytwarzania energii elektrycznej z w�gla brunatnego
   Competitiveness of electricity production from brown coal
8. Hycnar Jan J.
   Paleniska fluidalne przyk�adem racjonalnego rozwi�zywania problem�w odpad�w
   Fluidized beds - an example of rational solution of wastes problems
9. Jaworski Wojciech
   Handel emisjami - jak jest dzi� oceniane to narz�dzie wspomagania ochrony powietrza?
   Emissions Trading - how this tool of air protection support is assessed today
10. Kami�ski Jacek
    Identyfikacja potrzeb szkoleniowych pracownik�w instytucji finansowych w zakresie odnawialnych �r�de� energii i efektywno�ci energetycznej
    Renewable energy sources and energy efficiency: Identification of financial institutions personnel training needs
11. Kamrat Waldemar, Augusiak Andrzej
    Wp�yw konkurencji na rynki paliw i energii - zagadnienia wybrane
    Influence of competition on fuel and energy markets - selected problems
12. Karcz Aleksander, Kwa�niewski Krzysztof, Struga�a Andrzej
    Analiza wp�ywu wybranych czynnik�w makro- i mikroekonomicznych na ocen� strategii rozwoju koksowni
    Analysis of influence of selected macro- and microeconomic factors on valuation of cokery development strategy
13. Kasztelewicz Zbigniew
    Potrzeba dalszych zmian w zatrudnieniu w bran�y w�gla brunatnego w Polsce
    The need for further changes in employment in brown coal sector in Poland
14. K�pi�ska Beata
    Energia geotermalna - wykorzystanie na �wiecie i w Europie
    Geothermal energy - the state of use worldwide and in Europe
15. Klojzy-Karczmarczyk Beata, Karczmarczyk Artur, Mazurek Janusz
    Mo�liwo�ci wykorzystania w�d kopalnianych jako dolnego �r�d�a dla pompy ciep�a na przyk�adzie kopalni Trzebionka
    The possibility of the mining water utilisation as the low temperature heat source by heat pumps application - based on The Trzebionka Mine
16. Krowiak Andrzej, Sta�czyk Krzysztof, Bieniecki Marek
    Model obliczania efekt�w ekonomicznych ze wsp�spalania mieszanek paliwowych w�gla kamiennego i odpad�w drzewnych
    Model of economical effectiveness calculations for use of coal-wood waste mixture for energy production
17. Kude�ko Mariusz, P�kala Ewa
    Kryteria wyboru instrument�w wykorzystywanych w ochronie �rodowiska przyrodniczego
    The factors determining the selection of instruments for environmental protection
18. Kulesa Marek
    Odbiorca na zliberalizowanym rynku energii i gazu w Europie
    Customer on the liberalised electricity and gas market in Europe
19. Kutkowski Jan, Lubryka Mieczys�aw, Zaniewski Krzysztof
    Zarz�dzanie jako�ci� w kopalni g��binowej - moda czy wym�g?
    Quality management in coal mines - fashion or requirement?
20. Kwiatkiewicz Piotr
    Import ropy i gazu do Polski, problem dywersyfikacji
    Import of oil and gas to Poland: problems of diversification
21. Lorenz Urszula
    Rola wska�nik�w cen w mi�dzynarodowym handlu w�glem energetycznym
    The role of price indices in the international steam coal trade
22. �yp Jacek
    Problematyka kr�tkoterminowego prognozowania obci��e� elektroenergetycznych dla potrzeb uczestnictwa w rynku energii
    Problems connected with short term load forecasting for necessities of participating in energy market
23. Maciejewski Zygmunt
    Bezpiecze�stwo elektroenergetyczne - uwagi og�lne
    Security of the Power System - general remarks
24. Malko Jacek
    Szanse i zagro�enia rozwoju rynk�w energetycznych - perspektywa europejska
    Opportunities and threads of the energy market development - an European perspective
25. Markowski Jerzy
    Polski wk�ad w bezpiecze�stwo energetyczne Europy
    Polish contribution in European energy security
26. Marzec Anna
    Strategia rozwoju produkcji energii z w�gla
    Energy from coal - inevitable necessity
27. Mirowski Tomasz
    Odnawialne �r�d�a energii do wytwarzania energii elektrycznej
    A review of renewable energy sources for electricity generation
28. Mokrzycki Eugeniusz, Uliasz-Boche�czyk Alicja
    Elektrownia bez emisji?
    Emission free power plant?
29. Morstin Krzysztof
    Terminowe rynki surowc�w i paliw w perspektywie historycznej
    The futures markets of energy carriers in the historical perspective
30. Ney Roman
    Wystarczalno�� zasob�w ropy naftowej
    Crude oil reserves
31. Noras Lucjan
    Pozycja Koksowni Przyja�� na rynku europejskim
    Position of the Coking Plant Przyja�� on the European market
32. Olkuski Tadeusz
    Charakterystyka wytwarzania ciep�a w elektrowniach i elektrociep�owniach zawodowych
    Characteristic of heat generation in power plants and heat and power generation plants
33. Ozga-Blaschke Urszula
    Stan aktualny i prognozy rozwoju mi�dzynarodowego rynku w�gla koksowego
    State of the art and forecast of international coking coal market development
34. Pie�kowski Ludwik
    Energetyka J�drowa w Polsce. Synergia przemys�u w�glowego i energii j�drowej
    Nuclear Energy in Poland. Nuclear and coal industry synergy
35. Plewa Franciszek, Pierzyna Piotr, Piontek Piotr
    Wykorzystanie materia��w kompozytowych wytworzonych na bazie wybranych odpad�w energetycznych do wykonywania barier izolacyjnych w sk�adowiskach odpad�w
    The use of composite materials based on selected energetic waste as insulating barriers for waste depositories
36. Plewa Franciszek, Strozik Grzegorz, Jendru� Rafa�
    Mo�liwo�ci zagospodarowania odpad�w drobnofrakcyjnych z energetyki w procesie doszczelniania gruzowiska zawa�owego w warunkach kopalni
    Possibilities of fine-grained slurries management in grouting of roaf fall rocks process in mine conditions
37. Pop�awski Tomasz
    Zastosowanie wybranych technik prognostycznych do kr�tkoterminowych prognoz cen energii elektrycznej na Towarowej Gie�dzie Energii
    Application of chosen forecasting techniques for short-term forecasts of electric energy prices on the Polish Power Exchange
38. Probierz Krystian, Bor�wka Borys
    Ubytek zasob�w w�gla kamiennego G�rno�l�skiego Zag��bia W�glowego w latach 1989-2003; niepo��dany skutek reform
    The loss of hard coal reserves in Upper Silesia Coal Basin in 1989-2003 - undesirable effect of coal mining restructuring
39. Rusak Helena
    Planowanie energetyczne na obszarach cennych przyrodniczo a lokalny rynek energii
    The energy planning for areas of valuable nature and the local energy market
40. Rusak Helena
    Zu�ycie paliw i energii oraz analiza ekonomiczna wytwarzania energii w �r�d�ach indywidualnych na cennych przyrodniczo obszarach Polski p�nocno-wschodniej
    The consumption of fuels and energy on valuable nature areas in the north-east part of Poland
41. Rychlicki Stanis�aw, Siemek Jakub
    Handel gazem ziemnym w �wiecie i Europie - stan aktualny i prognozy
    Gas trade tendency in the world and Europe - actual and future
42. Skoczkowski Tadeusz, Wnuk Ryszard
    Oszcz�dno�� energii jako element rynku energii
    Energy savings as energy market component
43. Sobel Micha�, Galemba Jerzy
    Aktualna sytuacja na �wiatowym rynku w�gla energetycznego ze szczeg�lnym uwzgl�dnieniem dostawc�w rosyjskich
    Survey of the international steam coal market with a focus on Russian suppliers
44. Stefaniak Dariusz, Parysiewicz Wies�awa
    Praktyczne aspekty wdro�enia systemu zarz�dzania w zak�adach g�rniczych
    Practical aspects of implementing the management system in mining plants
45. Stopa Jerzy, Kosowski Piotr
    Czynniki wp�ywaj�ce na koszty podziemnego magazynowania gazu
    Factors influencing the costs of underground gas storage
46. Stopa Jerzy, Wojnarowski Pawe�, Kosowski Piotr
    Ekonomika sekwestracji geologicznej CO₂ w z�o�ach ropy naftowej
    Economics of geological sequestration of CO₂ in oil reservoirs
47. Szurlej Adam
    Rola gazu ziemnego w wytwarzaniu energii elektrycznej w Polsce na tle wybranych pa�stw �wiata
    The role of natural gas in electricity generation in Poland on the background of selected countries
48. �ci��ko Marek, Zapart Les�aw, Dreszer Krzysztof
    Analiza efektywno�ci zgazowania w�gla po��czonego z usuwaniem ditlenku w�gla
    Economic analysis of coal gasification with carbon dioxide removal
49. �miejek Zygmunt
    Strategia rozwoju konstrukcji polskich osadzarek - racje ekonomiczne zastosowa�
    Strategy of construction development of Polish jigs - economic advantages
50. Tor Andrzej, Plutecki Jacek
    Strategia zwi�kszenia bazy zasobowej Jastrz�bskiej Sp�ki W�glowej S.A.
    The strategy of increasing of coal reserves in Jastrz�bska Sp�ka W�glowa SA
51. Warmuzi�ski Krzysztof, Ta�czyk Marek, Jaschik Manfred
    Hybrydowe uk�ady do rozdzia�u mieszanin wodoru i dwutlenku w�gla. Prezentacja projektu UE HY2SEPS
    Hybrid hydrogen - carbon dioxide separation systems. Presentation of the HY2SEPS project
52. Zaporowski Boles�aw
    Analiza efektywno�ci energetycznej wytwarzania paliwa gazowego w procesie zgazowania w�gla
    Analysis of energy effectiveness of gaseous fuel generation in coal gasification process
53. Zawi�a-Nied�wiecki Janusz, Jadwiszczok Jacek, Jadwiszczok Adam, Jadwiszczok Andrzej
    Znaczenie Gie�dy Towarowej na rynku paliw i energii - przyk�ady zastosowa�
    Significance of commodity exchange at oil and energy market - examples of application
54. �mijewski Krzysztof
    Perspektywy i rozw�j europejskiego rynku energii
    Perspectives and development of the European Single Energy Market

Streszczenia referat�w

1. Bis Zbigniew, Czakiert Tomasz
   Fluidalne spalanie w�gla w atmosferze wzbogaconej tlenem
   
   S�owa kluczowe: spalanie w�gla w atmosferze wzbogaconej tlenem, konwersja siarki i azotu
   W artykule przedstawiono podstawowe za�o�enia procesu spalania paliw w warstwie fluidalnej w atmosferze wzbogaconej tlenem. Dokonano oceny wp�ywu tego procesu na zmiany sprawno�ci wytwarzania energii elektrycznej, podkre�laj�c negatywne i pozytywne aspekty tej technologii. Przedstawiono zasadnicze wyniki laboratoryjnych bada� tego procesu w stanowisku z cyrkulacyjn� warstw� fluidaln�, po�wi�cone analizie emisji zwi�zk�w siarki i azotu. Wykazano, �e wzrost st�enia tlenu poprawia warunki konwersji siarki do SO₂, natomiast znacz�co obni�a konwersj� azotu.
   
   Oxy-fuel fluidized bed combustion
   
   Key words: oxy - combustion, sulfur and nitrogen conversion
   The paper includes basic information concerning the combustion of solid fuels in fluidized bed boilers at oxygen-enriched atmosphere. Some basic calculations of the process efficiency were conducted, and some lab-scale experimental results of the emission of nitrogen and sulfur at various oxygen concentration and composition of the gaseous substrates were given.

2. Czaplicka Krystyna, Sta�czyk Krzysztof
   Za�o�enia foresightu technologicznego w kompleksie paliwowo-energetycznym w Polsce
   
   S�owa kluczowe: foresight, energia, paliwa, technologia
   W artykule przedstawiono podstawowe poj�cia zwi�zane z foresightem technologicznym, metodologi� realizacji tego typu projektu oraz jego najbardziej charakterystyczne cechy. Przedstawiono genez� realizacji projektu foresightu energetycznego w Polsce z jego celem i zakresem oraz g��wnymi wykonawcami. Pokazano kluczowe etapy realizacji projektu, z podzia�em na grupy tematyczne budowy poszczeg�lnych scenariuszy rozwoju technologicznego. Przedstawiono zastosowan� w projekcie metod� delfick�, konstrukcj� kwestionariusza ankietowego z przyk�adami tez og�lnych oraz tez technologicznych opracowanych przez zespo�y eksperckie. W podsumowaniu wyci�gni�to wnioski co do zasadno�ci realizacji tego typu projektu w Polsce.
   
   Concept of technological foresight for fuel-energy sector in Poland
   
   Key words: foresight, energy, fuels, technology
   In the work a basic terminology and assumptions connected with technological foresight as well as methodology of the project and its characteristic features were presented. The genesis of the technological foresight for fuel-energy sector in Poland, the aim and the scope of the project was described. The institutions participating in the project were presented. The main stages of the project realisation divided into thematic groups for the specific scenarios of technological development were described. The methodology used in the work was discussed with examples of general thesis and technological thesis elaborated by experts groups in eight thematic areas. Also the questionnaire, its construction and assumptions were shown. In the discussion the conclusions as to the value of the results of such project in Poland were drawn.

3. Czarny Grzegorz
   Biomasa i odpady jako �r�d�o energii. Kraking katalityczny
   
   S�owa kluczowe: biomasa, odpady, kraking katalityczny
   Wykorzystanie odpad�w przemys�owych i komunalnych w przemy�le cementowym, energetyce zawodowej oraz w ciep�owniach komunalnych nale�y potraktowa� z nale�yt� powag�. Ilo�� odpad�w sk�adowanych na wysypiskach �mieci jest ogromna. Proces biodegradacji w zale�no�ci od odpadu to od kilku lat do kilku stuleci. W obr�bie du�ych aglomeracji miejskich brakuje teren�w na sk�adowiska �mieci. W referacie skr�towo przedstawiono mo�liwo�ci wykorzystania odpad�w.
   
   Biomass and waste as energy sources. Catalytic cracking
   
   Key words: Biomass, waste, Catalytic cracking
   Utilization of industrial and municipal waste in cement production industry, commercial power industry and municipal heat-generating plants should receive special attention. Quantity of waste stored on dumping grounds is enormous. The process of biodegradation (depending on the type of waste) lasts from several years to several centuries. In the area of large urban agglomerations there is a severe lack of land for dumping grounds. The following paper briefly presents waste utilization possibilities.

4. Czopek Kazimierz
   Czynniki warunkuj�ce wewn�trzn� organizacj� energetycznych grup kapita�owych na w�glu brunatnym
   
   S�owa kluczowe: energia elektryczna, w�giel brunatny, wolny rynek, podsektor elektroenergetyczny, struktura grupy
   W artykule przedstawiono syntetyczny obraz rynku elektroenergetycznego ze szczeg�lnym uwzgl�dnieniem w�gla brunatnego. Analizowano powi�zania w�gla brunatnego z sektorem elektroenergetycznym. Podano w jakim stanie zmian znajduje si� w chwili obecnej, zwracaj�c uwag� na kontrakty d�ugoterminowe, kt�re musz� ulec likwidacji. Zwr�cono uwag� na modelowe rozwi�zanie wolnego rynku energii elektrycznej, a tak�e zaprezentowano prawdopodobny schemat dwu grup kapita�owych opartych na w�glu brunatnym. Podkre�lono potrzeb� i propozycj� integracji wewn�trz obu grup.
   
   Condition factors inner organizing of energetic and capital groups on brown coal
   
   Key words: electric energy, brown coal, free market, energy power subsector
   A synthetic picture of the electropower market with a particular regard to brown coal. The connection between brown coal and the electropower industrial section as well as the position of brown coal at the production of electrical power have been taken into account. Its present condition of changes is discussed while paying attention to the long-term contracts that must be liquidated. Particular attention has been given to the model solution of the free electric power market as well as a probable scheme of the two capital groups based on brown coal have been suggested. A necessity and suggestions of the integration inside both groups have been emphasized.
   For the restructurization processes further vertical consolidation in the subsector is assumed, i.e. closer capital ties between mines and electric power plants. The paper concerns detailed solutions of the problem. It shows the starting point for the predicted changes, i.e. it analyses the present structure of active capital groups and the concept of internal restructurization changes. It emphasizes both these factors which are useful and the factors whose solution is indispensable. The useful factors include the successful results of the subsector and considerable consolidation. The non-useful factors are, on the other hand, the present errors made in the course of privatization of the electric power plant PAK and the possible necessity of the establishment of the transfer prices between mines and electric power plants.

5. Gatnar Kazimierz
   Metan pok�ad�w w�gla jako paliwo alternatywne - przyk�ady rozwi�za� w Jastrz�bskiej Sp�ce W�glowej S.A.
   
   S�owa kluczowe: metan pok�ad�w w�gla, skojarzone uk�ady energetyczne, paliwo alternatywne
   Referat rozpoczynaj� informacje o JSW S.A., SEJ S.A. i og�lne dotycz�ce metanu pok�ad�w w�gla z obszaru g�rniczego Jastrz�bskiej Sp�ki W�glowej S.A. Nast�pnie przedstawiono zasoby metanu, wielko�� uj�cia oraz wieloletni program wykorzystania metanu realizowany przez JSW S.A. Na przyk�adzie zrealizowanych uk�ad�w kogeneracyjnego (produkcja energii elektrycznej i ciep�a) w EC "Suszec" i tr�jgeneracyjnego (produkcja energii elektrycznej, ciep�a i "ch�odu") w EC "Pni�wek", om�wiono efekty uzyskane dzi�ki wykorzystaniu metanu z odmetanowania w silnikach gazowych. Przedstawiono dane techniczne uk�ad�w, raport z pracy silnik�w i stopie� pokrycia potrzeb kopalni produkcj� z uk�ad�w skojarzonych. Zaprezentowano r�wnie� inne przedsi�wzi�cia zwi�kszaj�ce zu�ycie metanu z odmetanowania kopal�. Uwzgl�dniaj�c warunki JSW S.A. om�wiono rol� metanu z odmetanowania jako paliwa alternatywnego. Podkre�lono aspekt ekonomiczny i ekologiczny jego wykorzystania a tak�e - w podsumowaniu - zwr�cono uwag� na konieczno�� wprowadzenia przez ustawodawc� instrument�w prawnych i ekonomicznych dla promowania nowych inwestycji i instalacji modernizowanych, w kt�rych jest wykorzystywane to paliwo.
   
   Methane from coal beds as alternative fuel - examples of solutions in Jastrz�bska Sp�ka W�glowa S.A.
   
   Key words: coal bed methane, cogeneration power system, combined energy systems, alternative fuel
   The paper begins with the information on JSW S.A., SEJ S.A. and general facts regarding methane from coal beds of Jastrz�bska Sp�ka W�glowa S.A.. It presents methane supply, quantities of its drainage and long-term program of methane utilization conducted by JSW S.A.. On basis of completed cogeneration system (electricity and heat production) in EC Suszec and trigeneration system (electricity, heat and cooling) in EC Pni�wek the paper describes results obtained from using of methane from demethanisation as a fuel for gas engines. The technical data of those systems, report on engines work and rate of coverage of coalmine demand by the cogeneration systems have been presented as well. The paper describes other investments increasing utilization of methane from coalmines demethanisation. The role of methane from demethanisation as an alternative fuel has been described taking into account the conditions of JSW S.A.. Economic and ecological aspects of its utilization have been also emphasized. Final conclusions try to draw attention to the need of implementation by the legislative body of legal and economic instruments promoting new investments utilizing this fuel.

6. Gawlik Lidia
   Analiza wyniku na bie��cej produkcji w�gla na przyk�adzie grupy kopal�
   
   S�owa kluczowe: wynik na bie��cej produkcji w�gla, pr�g rentowno�ci
   Na przyk�adzie siedmiu kopal� w artykule przedstawiono metod� oceny ich wynik�w z bie��cej produkcji. Na podstawie okre�lonego udzia�u koszt�w sta�ych i zmiennych w bie��cym koszcie produkcji w poszczeg�lnych kopalniach okre�lono ich progi rentowno�ci oraz oceniono wyniki i mo�liwo�ci ich poprawy. Wskazano, �e uzyskane wyniki zale�� od wielko�ci zmiany zapas�w w�gla w analizowanym okresie. Wskazano warunki obiektywizacji tych wynik�w oraz podano metod� poprawy wynik�w dla grupy kopal� pod wsp�lnym zarz�dem.
   
   Analysis of the result on current production of coal for a group of coal mines
   
   Key words: result on current production of coal, break even point
   Basing on seven chosen coal mines the paper presents the method of evaluation of their results on current production of coal. Having determined the share of fixed and variable costs in the costs of current production of coal in each of the mines, the break even points of mines are calculated, evaluated and the ways of the results improvement are pointed out. The conditions of making the results more objective are shown and the method of improvement the results for the entire group of mines under common management is given.

7. Grudzi�ski Zbigniew
   Konkurencyjno�� wytwarzania energii elektrycznej z w�gla brunatnego
   
   S�owa kluczowe: ceny w�gla brunatnego, ceny energii elektrycznej, w�giel ekwiwalentny
   Na ceny w�gla brunatnego ma wp�yw wiele czynnik�w wynikaj�cych z jego specyfiki oraz uwarunkowa� wyst�puj�cych na rynku energii elektrycznej jak r�wnie� z uwarunkowa� makroekonomicznych. Z w�gla brunatnego w ostatnich latach produkowane jest w Polsce oko�o 33 - 35% energii elektrycznej. Zar�wno w roku 2004, jak i w 2005 �rednie ceny energii elektrycznej z w�gla brunatnego by�y ni�sze �rednio o oko�o 24% od cen energii z w�gla kamiennego ale na rynku konkurencyjnym ceny energii wytwarzanej z tych dw�ch paliw s� zbli�one.
   Na sytuacj� uk�adu-kopalnia elektrownia oddzia�uje zar�wno popyt i poda� energii elektrycznej oraz og�lna sytuacja gospodarcza w Polsce i Unii Europejskiej wyra�ana m.in. poziomem PKB, poziomem inflacji, itp.
   Bazuj�c na cenach w�gla kamiennego obliczono wsp�czynnik przeliczeniowy cen w�gla kamiennego na ekwiwalentn� cen� w�gla brunatnego na takim poziomie by koszt produkcji energii elektrycznej z w�gla brunatnego nie by�a wy�sza ni� koszt energii elektrycznej z w�gla kamiennego.
   
   Competitiveness of electricity production from brown coal
   
   Key words: brown coal prices, electricity prices, equivalent coal
   Prices of brown coal depend on many factors being the result of its specific properties, conditions on the electricity market as well as the macroeconomic conditions. In recent years about 33 - 35% of electricity is produced from brown coal in Poland. Both in 2004 and 2005 the prices of electricity from brown coal were in average about 24% lower than prices of electricity from hard coal, but in the segment of the competitive market the prices of electricity from both sources were very similar.
   The set of enterprises coal mine - power plant is influenced by electricity supply and demand as well as the overall economic condition of Poland and European Union that can be described by GDP, inflation and so on.
   Basing on the prices of hard coal the coefficient has been evaluated in the paper that recalculates the price of hard coal to the equivalent price of brown coal in such way that the cost of electricity production from brown coal remains at the level not higher than cost of electricity production from hard coal.

8. Hycnar Jan J.
   Paleniska fluidalne przyk�adem racjonalnego rozwi�zywania problem�w odpad�w
   
   S�owa kluczowe: paleniska fluidalne, spalanie odpad�w, popio�y lotne i �u�le
   Paleniska fluidalne w ostatnich latach nale�� do g��wnego kierunku rozwoju obiekt�w energetycznych. Du�e natlenienie cz�stek paliwa, obecno�� zwi�zk�w wapnia i stosunkowo niskie temperatury spalania decyduj� o ma�ej emisji zanieczyszcze� do atmosfery i wysokiej sprawno�ci procesu. Specyfika palenisk fluidalnych umo�liwia spalanie nie tylko paliw tradycyjnych ale r�wnie� materia��w i odpad�w energono�nych. W szeregu kraj�w jako paliwo podstawowe lub uzupe�niaj�ce stosowane s� mu�y, odpady poflotacyjne i ska�a p�onna wydzielane w procesie wydobywania i wzbogacania w�gla; odpady drewna i biomasa; odpady komunalne itd. Powstaj�ce w procesie fluidalnego spalania sta�e produkty spalania paliw, znacznie si� r�ni� od popio��w lotnych i �u�li powstaj�cych w paleniskach py�owych i warstwowych. W paleniskach fluidalnych tworzy si� wi�cej popio��w z tytu�u dodatku wapieni i ich reakcji z tlenkami siarki oraz zazwyczaj spalania paliw niskokalorycznych. W zale�no�ci od sk�adu i w�a�ciwo�ci fizykochemicznych cz�� popio��w fluidalnych jest zawracana do paleniska dla poprawy efektywno�ci wykorzystania paliwa i wapieni. W przypadku spalania w�gli i ich odpad�w, popio�y fluidalne s� zagospodarowywane m.in. do produkcji materia��w budowlanych, w robotach in�ynieryjnych i w g�rnictwie podziemnym. Popio�y fluidalne ze spalania innych odpad�w i nie zagospodarowane poprzez zeskalanie lub witryfikacj� nadaj� si� do bezpiecznego deponowania w �rodowisku.
   W kraju dysponuj�cym du�ymi ilo�ciami odpad�w energono�nych, rozbudowa i modernizacja energetyki ma�ej i �redniej mocy, powinna w wi�kszym stopniu by� oparta o kot�y z paleniskami fluidalnymi przystosowanymi do zagospodarowania miejscowych odpad�w.
   
   Fluidized beds - an example of rational solution of wastes problems
   
   Key words: fluidized beds, wastes combustion, fly ashes and bottom ashes
   Fluidized beds belong, in recent years, to the main development trends of power generation objects. High oxidation of the fuel's particle, presence of calcium compounds and comparatively low combustion temperatures decide about small emissions to the atmosphere and high efficiency of the process.
   Specific character of fluidized beds allows combustion of not only traditional fuels but also energy carrying materials and wastes. In number of countries slimes, flotation rejects and barren rock generated in the process of coal winning and coal beneficiation are uses as basic or supplementary fuels; timber rejects and biomass; communal wastes, etc
   Coal combustion products generated in the process of combustion in fluidized bed, are considerably different from fly ashes and bottom ashes obtained from dust furnaces and multi-layer ones. In fluidized beds more ashes are generated due to addition of limestone and its reaction with sulphur oxides and usually combustion of low calorific value fuels. Depending on composition and physical, chemical properties part of fluidized beds ashes is re-circulated to beds to improve the effectiveness of utilisation of the fuel and limestone. In case of combustion of coals and their wastes fluidized bed combustion are applied, among others, for production of building materials, execution of civil engineering objects and in underground mining
   Fluidized bed combustion ashes generated in combustion of other wastes and non managed ones by petrifaction or vitrification are suitable for safe disposing in the natural environment.
   In the country having at a disposal of large volumes of energy carrying wastes, development of modernisation of power generation of small and medium installed power should, to a greater degree, be based on fluidized beds adjusted to manage the local wastes.

9. Jaworski Wojciech
   Handel emisjami - jak jest dzi� oceniane to narz�dzie wspomagania ochrony powietrza?
   
   S�owa kluczowe: handel emisjami, dwutlenek w�gla, dwutlenek siarki, tlenki azotu, du�e �r�d�a spalania LCP
   W artykule om�wiono wybrane aspekty dotycz�ce tworzenia systemu handlu uprawnieniami do emisji CO₂, zauwa�one dot�d mankamenty jego funkcjonowania oraz kierunek koniecznych zmian widzianych przez autora z krajowej perspektywy. Przedstawiono spos�b kalkulacji granicznego limitu krajowego na tle zobowi�za� z Protoko�u z Kioto dla poszczeg�lnych kraj�w UE-25 wykazuj�c, na jakich parametrach powinny by� przeliczane limity sektorowe i dla instalacji. Ze wzgl�du na obowi�zek wype�nienia od 2008 roku limit�w SO₂ i NO_x dla LCP zawartych w Traktacie o Przyst�pieniu, skr�towo zaprezentowano kierunek pilnych analiz poprzedzaj�cych decyzje co do sposobu realizacji wymaga�.
   
   Emissions Trading - how this tool of air protection support is assessed today
   
   Key words: emissions trading, carbon dioxide, sulphur dioxide, nitrogen oxides, large combustion plants LCP
   The article discusses some aspects of establishing CO₂ allowance emission trading scheme, weak points of its functioning noticed so far and the direction of necessary improvements seen by the author from the national perspective. The method of the calculation of national limit against Kyoto Protocol commitments for the particular EU-25 Member States, indicating on what kind of parameters the sector and installation limits should be calculate was presented. Due to the commitment concerning limits for SO₂ and NO_x for LCP from the year 2008 included in the Accession Treaty, the direction of urgent analysis preceding the decisions on the manner of fulfilment of these requirements was described in short.

10. Kami�ski Jacek
    Identyfikacja potrzeb szkoleniowych pracownik�w instytucji finansowych w zakresie odnawialnych �r�de� energii i efektywno�ci energetycznej
    
    S�owa kluczowe: odnawialne �r�d�a energii, efektywno�� energetyczna, inwestycje
    Artyku� prezentuje wyniki bada� na temat identyfikacji potrzeb szkoleniowych pracownik�w sektora finansowego w zakresie technologii energii odnawialnej i efektywno�ci energetycznej. Badania przeprowadzane by�y w sze�ciu pa�stwach (Polsce, Niemczech, Grecji, S�owacji, Rumunii oraz na W�grzech) w ramach projektu Financial institutions personnel training in the concepts of Renewable Energy and Energy Efficiency Technologies for the evaluation of relevant projects. Metod� wybran� dla zrealizowania tak postawionego celu badawczego by�a metoda bada� ankietowych. W artykule zaprezentowano wyniki bada� przeprowadzonych w Polsce.
    Renewable energy sources and energy efficiency: Identification of financial institutions personnel training needs
    
    Key words: renewable energy sources, energy efficiency, investments
    The paper presents results of the research on the financial institution personnel training needs in the concept of renewable energy technologies and energy efficiency. The survey was performed in six European countries (namely Poland, Germany, Greece, Slovakia, Romania and Hungary) as a part of the project: Financial institutions personnel training in the concepts of Renewable Energy and Energy Efficiency Technologies for the evaluation of relevant projects. The method chosen to achieve the purpose was questionnaire research. The article presents the results of the research performed in Poland.

11. Kamrat Waldemar, Augusiak Andrzej
    Wp�yw konkurencji na rynki paliw i energii - zagadnienia wybrane
    
    S�owa kluczowe: rynki paliw i energii, konkurencja, technologie energetyczne, polityka energetyczna
    W referacie zaprezentowano g��wne oczekiwania i prognozy dot. przysz�ego rozwoju rynk�w paliw i energii w Polsce. Specjalny nacisk po�o�ono na om�wienie sektora wytwarzania energii, w przypadku kt�rego przedstawiono potencja� rozwoju technologii energetycznych, z problematyk� konkurencji pomi�dzy technologiami w�glowymi i gazowymi. Komentarzem opatrzono r�wnie� technologie energetyki odnawialnej i j�drowej.
    W odniesieniu do kwestii konkurencji paliwowej w�gla i gazu ziemnego, przytoczono ostatnie dane obrazuj�ce wp�yw wysokich cen gazu na konkurencyjno�� rynkow� technologii turbin i silnik�w gazowych. Wp�yw wysokich cen gazu ziemnego oraz zagadnie� bezpiecze�stwa dostaw tego surowca do Europy zosta� r�wnie� om�wiony na przyk�adzie zmian �wiatowych trend�w transakcji kapita�owych w sektorze energetycznym. Na bazie tych analiz, sformu�owano wniosek o konieczno�ci cz�stego uaktualniania krajowych prognoz energetycznych.
    Dodatkowo, w referacie zosta�a wyja�niona i om�wiona rola przyst�pienia Polski do UE w umacnianiu proces�w rynkowych.
    
    Influence of competition on fuel and energy markets - selected problems
    
    Key words: fuel and energy markets, market competition, energy technologies, energy policy
    General expectations and prognoses due to future development of fuel and energy markets in Poland are presented in the paper. Special emphasis is laid on the energy production sector, where discussion on potential development of energy technologies is introduced, with competition among coal- and gas-fired options described and analyzed. Some comments are also given to renewable and nuclear energy sources.
    According to the latter, recent data interpreting the influence of high natural gas prices on market penetration of gas-fired technologies have been given and analyzed. The role of natural gas prices, as well as fuel and energy supply security in Europe, on the choice of energy technologies is also exemplified studying mergers and acquisitions activity within the global electricity and gas market. The very dynamic situation of global energy markets calls out for frequent updates of domestic energy policy and forecasting.
    Additionally, the role of EU accession in the strengthening of market processes is explained and enlightened.

12. Karcz Aleksander, Kwa�niewski Krzysztof, Struga�a Andrzej
    Analiza wp�ywu wybranych czynnik�w makro- i mikroekonomicznych na ocen� strategii rozwoju koksowni
    
    S�owa kluczowe: koksownictwo, efektywno�� inwestycji, strategia rozwoju, czynniki makro- i mikroekonomiczne
    Obiektem analizy by�a czterobateryjna koksownia produkuj�ca koks wielkopiecowy wysokiej jako�ci. W scenariuszu bazowym (scenariusz 0) za�o�ono technologi� suchego ch�odzenia wytwarzanego koksu, analizuj�c w stosunku do niego scenariusz 2, zak�adaj�cy wy��cznie mokre gaszenie koksu oraz dwa nast�pne scenariusze (1 oraz 3), w kt�rych dla ka�dej z wymienionych wcze�niej wersji ch�odzenia koksu uwzgl�dniono dodatkowo podsuszanie wsadu w�glowego do zawarto�ci wilgoci ca�kowitej 6%. Do oceny scenariuszy alternatywnych wykorzystano miernik efektywno�ci uwzgl�dniaj�cy zmian� warto�ci pieni�dza w czasie - przyrostow� zdyskontowan� warto�� netto (NPV). Miernik ten obliczany by� na podstawie ustalonych r�nic w przep�ywach pieni�nych (z dzia�alno�ci operacyjnej i inwestycyjnej) dla analizowanego scenariusza alternatywnego oraz scenariusza bazowego. Analizowanymi czynnikami by�y: wielko�� stopy dyskontowej, wysoko�� nak�ad�w inwestycyjnych potrzebnych dla modernizacji koksowni, stopie� wykorzystania zdolno�ci produkcyjnych, relacje cenowe koks - w�giel wsadowy oraz cena sprzeda�y gazu koksowniczego.
    Zaproponowana metodyka oceny projekt�w inwestycyjnych w koksownictwie, poprzez pog��bion� analiz� wra�liwo�ci stwarza przes�anki do podejmowania trafnych decyzji i stanowi wa�ny element, uzupe�niaj�cy ocen� efektywno�ci ekonomicznej dzia�a� modernizacyjnych.
    
    Analysis of influence of selected macro- and microeconomic factors on valuation of cokery development strategy
    
    Key words: Coke-making industry, investment efficiency, development strategy, macro- and microeconomic factors
    The object of analysis was a four-battery cokery producing high-quality blast furnace coke. In the basic scenario (scenario No 0) dry quenching technology was accepted. We were analyzing it in comparison to scenario No 2 which adopts wet quenching technology only, and another two scenarios (No 1 and No 3) in which, for each of the above-mentioned versions of coke quenching, coal blend drying up to the total moisture content of 6% was additionally taken into account. For the valuation of alternative scenarios we have used standard efficiency measure NPV. The NPV measure was calculated on the basis of fixed differences between capex and opex basic and alternative scenarios. The factors used in sensitivity analysis were: discount rate, investment cost, capacity utilization, price relations between coking coal - coke and coking gas prices. The methodology, which we suggested for valuation of coke-making industry investment projects through intensified sensitive analysis, is an important element of the decision process which completes risk valuation.

13. Kasztelewicz Zbigniew
    Potrzeba dalszych zmian w zatrudnieniu w bran�y w�gla brunatnego w Polsce
    
    S�owa kluczowe: g�rnictwo w�gla brunatnego, elektrownie, zatrudnienie, wydajno��
    W artykule przedstawiono podstawowe parametry opisuj�ce polsk� bran�� w�gla brunatnego a w tym restrukturyzacj� zatrudnienia tak w kopalniach w�gla brunatnego jak i w elektrowniach opalanych w�glem brunatnym w Polsce.
    
    The need for further changes in employment in brown coal sector in Poland
    
    Key worlds: brown coal mining industry, power plants, employment, productivity
    The paper presents the basic parameters that describe the brown coal sector in Poland, including the effects of employment restructuring both in brown coal mines as well as in power plants based on brown coal.

14. K�pi�ska Beata
    Energia geotermalna - wykorzystanie na �wiecie i w Europie
    
    S�owa kluczowe: energia geotermalna, wykorzystanie, �wiat, Europa, Polska
    Artyku� omawia aktualny stan wykorzystania energii geotermalnej na �wiecie i w Europie. Zawiera dane dotycz�ce zainstalowanej mocy i produkcji energii w elektrowniach geotermicznych oraz do zastosowa� bezpo�rednich. Przedstawia tak�e wykorzystanie wymienionej energii w Polsce.
    Energia geotermalna stanowi w wielu krajach jedno z najbardziej perspektywicznych odnawialnych �r�de� energii. Odnotowuje si� sta�y wzrost instalowanej mocy i produkcji energii. Udoskonalane s� istniej�ce i rozwijane nowe technologie, jak pompy ciep�a, uk�ady binarne, wspomagane systemy geotermalne. Prognozy rozwoju wykorzystania w skali �wiata i wielu kraj�w s� pomy�lne, gdy� geotermia przyczynia si� m.in. do osi�gania znacz�cych efekt�w ekologicznych, realizacji koncepcji zr�wnowa�onych strategii energetycznych. Ogranicza tak�e uzale�nienie od importowanych paliw, zwi�kszaj�c zatem bezpiecze�stwo energetyczne.
    
    Geothermal energy - the state of use worldwide and in Europe
    
    Key words: geothermal energy, uses, world, Europe, Poland
    The paper introduces the current state of geothermal energy use worldwide and in Europe. Data concerning installed capacity and energy generation in geothermal power plants as well as for direct uses are presented. Geothermal energy implementation in Poland is also mentioned.
    In many countries geothermal is among the most prospective renewable energy sources. The records show a constant increase of installed capacity and energy generation. The existing and new technologies are the subjects of improvements and development, e.g heat pumps, binary schemes, enhanced geothermal systems. The prognoses of further development both on the global level and in many countries are promissing since geothermics contributes, among others, to significant ecological effects, to the realization the ideas of sustainable energy strategies. It also limits the reliance on imported fuels thus increasing the energy safety.

15. Klojzy-Karczmarczyk Beata, Karczmarczyk Artur, Mazurek Janusz
    Mo�liwo�ci wykorzystania w�d kopalnianych jako dolnego �r�d�a dla pompy ciep�a na przyk�adzie kopalni Trzebionka
    
    S�owa kluczowe: kopalnia rud cynku i o�owiu, wody do�owe, pompy ciep�a, wielko�� energii
    Mo�liwo�ci wykorzystania w�d kopalnianych dla pozyskania energii pojawiaj� si� w trakcie eksploatacji kopalni oraz w przypadku prowadzonej jej likwidacji poprzez wykorzystanie istniej�cych szyb�w. Warunkiem stawianym dla wykorzystania wody podziemnej, jako �r�d�a ciep�a jest jej odpowiedni sk�ad fizykochemiczny oraz znaczna wydajno��. W prezentowanej pracy analizie poddano wody do�owe g�rnictwa rud cynku i o�owiu, eksploatowane z utwor�w triasowych przez kopalni� Trzebionka. Oszacowano teoretyczn� wielko�� energii cieplnej mo�liw� do pozyskania z w�d kopalnianych jeszcze w trakcie eksploatacji, jak te� po jej zako�czeniu ale przy za�o�eniu odwadniania prowadzonego z niezmienion� wydajno�ci�.
    
    The possibility of the mining water utilisation as the low temperature heat source by heat pumps application - based on The Trzebionka Mine
    
    Key words: zinc and lead mine, underground mining water, heat pumps, energy
    Possibility of mining water energy utilization appears during mines operating and in the case of mines liquidation by existing pit shafts. Suitable physical and chemical composition as well as high enough flow rates creates the base conditions, which have to be satisfy by the water. In the presented paper the analyses are lidded for underground water origin form zinc and lead underground mines. Trzebionka Mine pumps the water out from Triassic geological layer. Theoretical amount of thermal energy possible for recovering from underground mining water is estimated assuming constant pumping during dewatering process.

16. Krowiak Andrzej, Sta�czyk Krzysztof, Bieniecki Marek
    Model obliczania efekt�w ekonomicznych ze wsp�spalania mieszanek paliwowych w�gla kamiennego i odpad�w drzewnych
    
    S�owa kluczowe: paliwa - kocio� - koszt - model matematyczny
    W artykule przedstawiono metod� oraz model matematyczny liczenia efektywno�ci ekonomicznej zastosowania mieszanek w�gla i odpad�w drewna dla cel�w energetycznych. W modelu tym, jako zmienne wyst�puj�: parametry jako�ciowe i cena w�gla, cechy charakterystyczne odpad�w drewna, koszty pozyskania odpad�w drewna, sprawno�� energetyczna kot�a oraz sprawno�� instalacji odpylania. Analizy wariantowe prowadzi si� dla r�nych proporcji w�gla kamiennego i odpad�w drewna w mieszance paliwowej oraz dla r�nych zawarto�ci wilgoci w odpadach drewna. Wynikiem oblicze� s�: koszty graniczne pozyskania odpad�w drewna, przy kt�rych efekt ekonomiczny r�wna si� zero oraz korzy�ci ekonomiczne z zastosowania mieszanek przy r�nych cenach pozyskania odpad�w drewna.
    
    Model of economical effectiveness calculations for use of coal-wood waste mixture for energy production
    
    Key words: fuels - boiler- cost - mathematic model
    In the work a methodology and mathematic model of economical effectiveness of the use of coal-wood waste mixture for energy production is presented. In the model the variables are: quality and price of coal, chosen characteristic parameters of wood wastes, cost of wood wastes, efficiency of boiler and efficiency of dust elimination installation. The analyses were performed for different coal- wood wastes proportion in the mixture as well as for different moisture content in wood wastes. The results of the calculations are: the critical cost of wood wastes for which the economy of the process is zero and calculated economical effectiveness for coal-wood waste mixture depending on wood price.

17. Kude�ko Mariusz, P�kala Ewa
    Kryteria wyboru instrument�w wykorzystywanych w ochronie �rodowiska przyrodniczego
    
    S�owa kluczowe: ochrona �rodowiska, instrumenty ochrony �rodowiska, handel pozwoleniami zbywalnymi
    W artykule przedstawiono i scharakteryzowano najistotniejsze kryteria okre�laj�ce wyb�r instrument�w wykorzystywanych w ochronie �rodowiska przyrodniczego. Zalicza si� do nich skuteczno�� �rodowiskow�, efektywno�� ekonomiczn�, skutki dystrybucyjne, mo�liwo�� wdro�enia, akceptowalno�� spo�eczn�, brak niezb�dnych informacji oraz wielko�� dochod�w podatkowych.
    
    The factors determining the selection of instruments for environmental protection
    
    Keywords: environmental protection, economic instruments, emissions trading
    The subject of the article is the most important features and criteria related to the instrument used in environmental protection. They involve their effectiveness and efficiency, distributional effects, possibility of implementation, social acceptation, lack of essential information and income effects.

18. Kulesa Marek
    Odbiorca na zliberalizowanym rynku energii i gazu w Europie
    
    S�owa kluczowe: rynek energii elektrycznej, gaz, odbiorca, przedsi�biorstwo energetyczne, zasada dost�pu stron trzecich (TPA), krzywe obci��e�, zmiana sprzedawcy
    Jednym z kluczowych element�w liberalizacji rynku energii elektrycznej i rynku gazu w Europie jest umo�liwienie odbiorcom ko�cowym dost�pu do tych rynk�w poprzez implementacj� tzw. zasady dost�pu stron trzecich do sieci (TPA). Zasada ta oznaczaj�ca mo�liwo�� korzystania z sieci przedsi�biorstwa sieciowego (zak�adu energetycznego lub gazowniczego) bez obowi�zku kupowania od niego energii elektrycznej, z za�o�enia powinna s�u�y� rozwijaniu konkurencji na rynkach energetycznych. W Polsce teoretyczn� mo�liwo�� swobodnego wyboru sprzedawcy energii elektrycznej posiada ju� bardzo du�a grupa odbiorc�w (oko�o 1,8 mln). Jednak tylko niespe�na 35 odbiorc�w korzysta�o pod koniec 2005 roku w Polsce z tego prawa, a wolumen energii elektrycznej poddany regu�om rynkowym wyni�s� jedynie oko�o 10% ��cznej sprzeda�y energii do odbiorc�w ko�cowych. W sektorze paliw gazowych sytuacja przedstawia si� niestety jeszcze gorzej na 58 tys. podmiot�w w 2005 roku �aden z uprawnionych nie skorzysta� z zasady TPA.
    
    Customer on the liberalised electricity and gas market in Europe
    
    Key Words: electricity market, gas, customer, energy enterprise, third part access (TPA), load profile, switching process
    One of the key elements enabling access for customers to the energy market is the Third Party Access (TPA) principle. Under EU guidelines, after 1^st July 2004, the option of free choice of Poland electric energy supplier was gained theoretically by a very large group of customers (some 1.8 million) - meaning all but household customers. But only about 35 customers in practice exercise their TPA rights. Also the most important initiatives taken up were restated in 2006 of year in the field of the market of electric energy and the implementation of the TPA principle, as well as proposals to putting into practice in 2007 the year and the next years in this range.

19. Kutkowski Jan, Lubryka Mieczys�aw, Zaniewski Krzysztof
    Zarz�dzanie jako�ci� w kopalni g��binowej - moda czy wym�g?
    
    S�owa kluczowe: zarz�dzanie jako�ci�, polityka jako�ci, koszty jako�ci
    W kopalniach w�gla kamiennego zacz�to wdra�a� systemy zarz�dzania jako�ci� w oparciu o normy serii ISO 9000. Autor zastanawia si� nad przyczynami podejmowania decyzji o wdro�eniu system�w zarz�dzania jako�ci�, szczeg�lnie czy podejmowane decyzje wyp�ywaj� z wymog�w rynku? Czy wdro�enia system�w maj� sens ekonomiczny? Czy to tylko moda na systemy zarz�dzania jako�ci�? W artykule autor przedstawia swoje spostrze�enia na temat obserwowanych zjawisk oraz rozwa�ania na temat sensu wdra�ania i utrzymywania systemu zarz�dzania jako�ci� w kopalni g��binowej.
    
    Quality management in coal mines - fashion or requirement?
    
    Key words: Management quality, politician quality, costs of quality
    In coal mines was started the system management of quality based on ISO 9000. The author thinks about the reasons of taking decisions connected with starting such a system management of quality, espacially if these decisions are influenced by the market. Is it true, that starting the system management of quality is beneficial? It can also be only a fashion. In the article the author introduces his observations and deliberations connected with aim of starting and maintaing mentioned system management ot quality in coal mines.

20. Kwiatkiewicz Piotr
    Import ropy i gazu do Polski, problem dywersyfikacji
    
    S�owa kluczowe: ropa naftowa, gaz ziemny, dywersyfikacja, ruroci�gi, Rosja, Polska
    Kwestia zapewnienia bezpiecze�stwa energetycznego Polsce od kilkunastu lat sprowadzana jest przez kolejne ekipy rz�dz�ce do problemu dywersyfikacji �r�de� importu ropy i gazu. Przy czym has�o dywersyfikacja rozumiane jest jako r�ne od rosyjskich �r�de� zaopatrzenia nie zwi�zanych z tamtejszym przemys�em wydobywczym, po�rednikami handlowymi, transportem l�dowym i morskim oraz magistralami przesy�owymi. O ile w pocz�tku lat dziewi��dziesi�tych stanowisko takie mog�o mie� swoje uzasadnienie zwi�zane z brakiem stabilnej sytuacji w rosyjskim przemy�le spod znaku nafty i gazu, podtrzymywane z uporem dzi� nie tylko straci�o swoje pierwotne znaczenie, ale tez sta�o si� powa�nym zagro�eniem dla bezpiecze�stwa energetycznego Polski w przysz�o�ci. Kryje si� ono za brakiem rozeznania czynnik�w decyduj�cych w istniej�cych realiach politycznych i ekonomicznych. W�r�d potencjalnych dostawc�w obu surowc�w do Polski wymieniane s� bowiem kraje zagro�one zamachami stanu b�d� posiadaj�ce zbyt ma�e rezerwy naturalne aby w przysz�o�ci nadal utrzyma� status eksporter�w. Nie istniej� w dodatku jakiekolwiek perspektywy aby pojawi�y si� rozwi�zania logistyczne umo�liwiaj�ce dostawy z nich surowc�w do Polski. Dywersyfikacja w obecnej interpretacji tego poj�cia przez polski rz�d to mira�. Je�li Polska nie chce mie� najwy�szych w �wiecie koszt�w pozyskania ropy i gazu, to nale�y przyj��, i� bez wzgl�du na rodzaj emocji jakie budzi Rosja jest ona jedynym pa�stwem producentem ropy naftowej i gazu w kt�rym bior�c pod uwag� rachunek finansowy mo�emy zaopatrywa� si� w wymienione surowce.
    
    Import of oil and gas to Poland: problems of diversification
    
    Key words: Oil, gas, petroleum, diversification, pipelines, Russia, Poland
    For the last several years the question of keeping the energy security in Poland has been seen by successive governments as the problem of diversification of oil and gas sources. The term "diversification" was interpreted as "different from the Russian sources of supply, including Russian extractive industry, intermediary trade offices, inland or sea transport and Russian transfer pipelines".
    At the beginning of the nineties such an opinion was justified because of the unstable situation with Russian oil and gas industries, but now it has not only lost its primary meaning, but has also become a serious threat for the energy security of Poland in the future. It is caused by the lack of knowledge about the decisive factors which exist in political and economical reality.
    There are countries among potential suppliers of petroleum and gas to Poland, which are either on the brink of the revolution overturns or don't possess enough natural resources, so that they cannot remain exporters in the future. There is no perspective either that any logistic solutions enabling the supplies from these countries to Poland would appear. Polish government currently interpret diversification as a mirage. If Poland doesn't want to have the world's highest costs for gaining gas and oil, it has to accept that regardless the emotions evoked by Russia, this country is the only producer of gas and petroleum that, taking into account financial calculation, can supply Poland with these raw materials.

21. Lorenz Urszula
    Rola wska�nik�w cen w mi�dzynarodowym handlu w�glem energetycznym
    
    S�owa kluczowe: w�giel energetyczny, wska�niki cen, handel mi�dzynarodowy
    We wsp�czesnym handlu w�glem energetycznym na rynkach mi�dzynarodowych coraz mniej dostaw realizowanych jest w oparciu o kontrakty wieloletnie. Dominuj� zakupy spot. Jest to jeden z powod�w du�ej zmienno�ci cen. Coraz cz�ciej handel w�glem prowadzony jest drog� elektroniczn�, ro�nie te� ilo�� transakcji w obrocie pozagie�dowym. To spowodowa�o rozw�j wska�nik�w cen w�gla. Artyku� opisuje kilka najpopularniejszych wska�nik�w cen w�gla energetycznego i przedstawia ich rol� w handlu mi�dzynarodowym.
    
    The role of price indices in the international steam coal trade
    
    Key words: steam coal, price index, international trade
    Nowadays, in international steam coal trade less and less of coal is supplied basing on long term contract. Spot deliveries predominate. This is one of reasons of high price volatility. More often coal trade is made by electronic way and the number of OTC (over-the-counter) transaction increase. These resulted in coal price indices development. Paper describes few most popular indices of steam coal price and presents their role in the international coal trade.

22. �yp Jacek
    Problematyka kr�tkoterminowego prognozowania obci��e� elektroenergetycznych dla potrzeb uczestnictwa w rynku energii
    
    S�owa kluczowe: prognozowanie, elektroenergetyka, profile obci��enia dobowego
    Artyku� stanowi wycinkowy przegl�d niekt�rych zagadnie� kr�tkoterminowego prognozowania w elektroenergetyce, zwi�zanych z zaobserwowanymi, aktualnymi i przewidywanymi w zwi�zku z ewolucj� krajowego rynku energii r�nego szczebla potrzebami, problemami i wyzwaniami. Zrelacjonowano aktualn� sytuacj� w elektroenergetyce jako genez� podj�tego tematu. Opisano specyfik� przekroju grupy podmiot�w, kt�rych dotyczy� b�dzie obowi�zek sporz�dzania prognoz. Poruszono pewne, newralgiczne, zdaniem autora, zagadnienia zwi�zane z projektowaniem architektury system�w prognostycznych, wyborem danych wej�ciowych, technik prognostycznych, ich implementacj� i ocen� jako�ci.
    
    Problems connected with short term load forecasting for necessities of participating in energy market
    
    Key words: Forecasting, Electric Power Engineering, Daily Load Profiles
    The paper relates to the area of the selected forecasting interests, which recently have been signalized both by active and prospective participants of the Polish energy market. These problems are among other things the questions of the short term load forecasting for the new relative numerous group of participants of the Polish energy market and for small final energy consumers.
    The reality can amaze at appearing of new unexpected interests of the area of electric energy demand and load forecasting. Restructuring of the Polish energy market causes growth of interest for forecast, which are needed to achieve better financial efficiency as result of exact purchase contracts and avoiding losses on the balance market, but not only. The interests have appeared in the unprecedented cases. Probably some problems will by significant and vital only for small circle of the participants of the energy market.
    The execution of the schedule of the granting of the participation rights in the energy market causes, that the forecasting method for industrial energy consumers are now needed. Moreover the utilities sometimes want to offer to industrial consumers more attractive conditions to remain contracts. That is why they also need forecasting methods for their customers. Forecasting for industrial consumers is different and more difficult than forecasting for global systems and even local but complex systems.
    Genesis of the interests of the monthly energy demand forecasting for the smallest tariff consumers is dissimilar. Such forecasts are need for monitoring and detecting incorrect events in acquisition of the data of the energy consumption (for instance: dishonesty of the collectors, purposely exaggerated counter readings before the energy go up in price). The forecast plays here the different role. It serves as the utility of the verification of the reality. The another reasons to be interested in such forecasts are: reduction of the service costs of the final consumers, restructuring of the charge system. Ones needs notice that the task is difficult - the smaller consumers are worse objects for forecasting than other.
    The paper describes the review of objects and reasons of load forecasting and approaches methodological questions. Namely, there are raised such themes as: using of additional steering variables, using various kind of popular forecasting techniques such as statistical methods and artificial neural networks, issues of working with artificial neural networks.

23. Maciejewski Zygmunt
    Bezpiecze�stwo elektroenergetyczne - uwagi og�lne
    
    S�owa kluczowe: bezpiecze�stwo, energia, system elektroenergetyczny, energia elektryczna, awaria
    W pracy zwr�cono uwag� na istotne czynniki wp�ywaj�ce na bezpiecze�stwo energetyczne ze szczeg�lnym uwzgl�dnieniem bezpiecze�stwa elektroenergetycznego kraju. Przedstawiono zale�no�ci umo�liwiaj�ce ilo�ciow� ocen� stanu tego bezpiecze�stwa. Wymieniono przedsi�wzi�cia, kt�re s� podejmowane w celu ograniczenia mo�liwo�ci wyst�pienia "blackoutu" w krajowym systemie elektroenergetycznym.
    
    Security of the Power System - general remarks
    
    Key words: security, energy, power system, electricity, blackout
    In the paper the attention is drawn to some essential factors which have an influence on security of the general country energy system with taking security of the power system into special consideration. The relations which make possible quantitative estimate of the state of security are presented. There are given the list of ventures which are undertaken to constrain possibility of appearance of blackout at the country power system.

24. Malko Jacek
    Szanse i zagro�enia rozwoju rynk�w energetycznych - perspektywa europejska
    
    S�owa kluczowe: rynek energii, bariery rozwoju, dokumenty Komisji Europejskiej, cele
    Podstawowym celem wa�nych dokument�w Komisji Europejskiej: Zielonych Ksi�g o energii (wydanych w latach 2000 i 2006) oraz Raportu na temat dochodze� sektorowych dla rynk�w gazu i energii elektrycznej, by�a identyfikacja barier, kt�re obecnie wstrzymuj� rozw�j funkcjonalnego, otwartego i konkurencyjnego europejskiego rynku energii jako bazy dla bardziej sprawiedliwych cen dla odbiorcy ko�cowego, bardziej efektywnej alokacji i wykorzystywania zasob�w, wi�kszej otwarto�ci na �r�d�a energii odnawialnej oraz zapewnienia zr�wnowa�onych i bezpiecznych dostaw. W szczeg�lno�ci pi�� zasadniczych zagro�e� zidentyfikowano jako koncentracj� rynkow�, zintegrowanie pionowe, brak generacji, dzia�alno�ci sieciowej, obrotu zintegrowania rynk�w narodowych, brak przejrzysto�ci regu� oraz spos�b stanowienia cen.
    
    Opportunities and threads of the energy market development - an European perspective
    
    Key words: energy market, barriers of development, EC documents, goals
    The overall objective of fundamental European Commission's documents: Green Papers on Energy (issued in 2000 and 2006 y., respetively) and Report on Sector Inquiry on the gas and electricity markets was to indentify the barriers currently impeding the development of a fully functioning open and competitive EU-wide energy market as a basis for fairer prices for the final consumer, more efficient allocation and use of resources, more openess for renewables and sustainable and secure of energy supply. Especially the five main threads are: market concentration, vertical enclosure, lack of integration, lack of transparency and price formation.

25. Markowski Jerzy
    Polski wk�ad w bezpiecze�stwo energetyczne Europy
    
    S�owa kluczowe: polityka energetyczna, bezpiecze�stwo energetyczne, w�giel
    Unia Europejska kreuje swoj� polityk� energetyczn�. W tej sprawie opracowanych zosta�o szereg dokument�w i dyrektyw. Kraj nasz ma w tej sprawie wiele do zaoferowania, poprzez posiadanie znacz�cych zasob�w w�gla kamiennego.
    
    Polish contribution in European energy security
    
    Key wards: energy policy, energy security, coal
    European Union has energy policy, however the maintenance costs, in order to keep the energy security, are getting higher and higher. Poland has much to offer in this scope.
    The strongest elements of this offer are the transit location and rich deposits of energy coal.

26. Marzec Anna
    Strategia rozwoju produkcji energii z w�gla
    
    S�owa kluczowe: Prognoza; surowce energetyczne; dywersyfikacja importu; Norwegia - eksporter ropy i gazu; Kazachstan - eksporter ropy; Turkmenistan - eksporter gazu; w�giel; CO₂ emisja; energia elektryczna z w�gla; strategie rozwoju; energia elektryczna a wod�r
    Przedstawiono wyb�r zagadnie� dotycz�cych relacji: bezpiecze�stwo energetyczne - zmiany klimatyczne - produkcja energii z w�gla, omawianych ostatnio na dwu mi�dzynarodowych konferencjach. Pierwsza z nich (Pary�, listopad 2005) zosta�a zorganizowana przez Mi�dzynarodow� Agencj� Energii (International Energy Agency). Druga (luty 2006) to posiedzenie Sekcji Zr�wnowa�onej Energii, nale��cej do Komisji Ekonomicznej ONZ.
    Ponadto w artykule om�wiono szanse Polski na dywersyfikacj� importu ropy i gazu ziemnego z niekt�rych kierunk�w.
    Wzrost �wiatowego zapotrzebowania na energi� oraz w dalszym ci�gu - dominuj�ca rola kopalnych surowc�w energetycznych, mo�e doprowadzi� do wzrostu emisji dwutlenku w�gla z 24 mld ton w 2003 do 37 - 40 mld ton w 2030 roku. Stanowi� to mo�e katastrofalne zagro�enie dla klimatu, je�li nie zostan� wprowadzone nowe technologie produkcji energii z paliw kopalnych a w szczeg�lno�ci - z w�gla, stanowi�cego najwa�niejszy element bezpiecze�stwa energetycznego w krajach dysponuj�cych jego zasobami. Opisano trzy strategie dzia�a� o r�nym horyzoncie czasowym, w sektorze produkcji energii elektrycznej z w�gla. Jedna z nich, mo�liwa do szybkiej realizacji, to wzrost efektywno�ci zar�wno produkcji energii z w�gla jak i u�ytkowania energii, co bezpo�rednio prowadzi do zmniejszenia emisji dwutlenku w�gla. Jej realizacja jest jednak�e uzale�niona od inicjatywy rz�d�w, polegaj�cej na uruchomieniu instrument�w zach�caj�cych sektor produkcji energii do tego rodzaju dzia�a�.
    Uwag� zwraca tak�e opinia o konkurencyjno�ci energii elektrycznej (produkowanej z zerow� emisj� CO₂ ) w zakresie zastosowania, koszt�w inwestycyjnych, zaawansowania technologicznego i efektywno�ci energetycznej - wobec paliwa wodorowego.
    
    Energy from coal - inevitable necessity
    
    Key words. Prospects; primary energy raw materials; import diversification; Norway oil and gas export; Kazkhstan oil export; Turkmenistan gas export; coal; CO₂ emission; coal based electricity; development strategies; electricity contra hydrogen fuel
    Issues referring to relationships: energy safety - climate changes - energy from coal have been described on the basis of two recent international conferences. One of them was Meeting of the IEA Coal Industry Advisory Board (Paris, November 2005); the other one was 8^th Session of the UN ECE Group of Coal in Sustainable Development (Geneva, February 2006).
    Moreover, the article describes rather limited diversification possibilities of oil and gas import in Poland.
    The increase of world energy demand and energy production still dominated by the use of fossil fuels may result in the carbon dioxide emission from 24 GT in 2003 to 37-40 GT in 2030. The emission poses a serious climatic danger if new technologies of energy production, especially from coal, are not worldwide applied. From the point of view of energy safety, coal use is inevitable in countries that possess coal deposits. Three strategies of CO₂ reduction in coal-based power generation have been described. One of them that can be realized soon, is a replacement of existing power plants by state-of-the-art technologies. The replacement should significantly increase energy efficiency and thus, should lead to lower CO₂ emission.
    The time has come for governments' action on creating instruments that could encourage electric energy sector to implement the strategies.
    It is also worth to note the opinion on competitive relations between coal-based electric energy and hydrogen fuel. Clean electricity shows the same range of applicability compared with hydrogen, and can be superior with respect of lower investment costs, higher technological advancement and higher energy effectiveness.

27. Mirowski Tomasz
    Odnawialne �r�d�a energii do wytwarzania energii elektrycznej
    
    S�owa kluczowe: odnawialne �r�d�a energii, technologie OZE-E, koszty wytwarzania energii z OZE-E w Europie
    W artykule przedstawiono przegl�d odnawialnych �r�de� energii do wytwarzania energii elektrycznej (OZE-E) wed�ug dw�ch instytucji, kr�re zajmuj� si� problematyk� OZE; Komisji Europejskiej, a �ci�lej Dyrektoriatu Generalnego ds. Energii i Transportu oraz Mi�dzynarodowej Agencji Energii (IEA - International Energy Agency). Zaprezentowany przegl�d ekonomicznych i technicznych warunk�w tworzenia �r�de� OZE-E zgodny z ww. klasyfikacj� daje mo�liwo�� por�wnania nak�ad�w inwestycyjnych, koszt�w eksploatacyjnych, sprawno�ci i czasu �ycia tych �r�de�.
    Szczeg�ln� uwag� zwr�cono na problematyk� wykorzystania biogazu do wytwarzania energii elektrycznej oraz osad�w �ciekowych z oczyszczalni komunalnych, kt�rych utylizacj� w najbli�szych latach, zgodnie z za�o�eniami, b�dzie si� realizowa�o mi�dzy innymi poprzez unieszkodliwiane termicznie w odpowiednich instalacjach. Artyku� zako�czono przegl�dem rodzaj�w OZE-E w Polsce, wielko�ci� mocy zainstalowanej w �r�d�ach oraz wielko�ci� produkcji energii elektrycznej z OZE-E w 2005 roku.
    
    A review of renewable energy sources for electricity generation
    
    Key words: renewable energy sources, overwiev on various RES-E, cost for renewable electricity in Europe
    Generating electricity from renewable energy sources (RES-E) has a high priority in the energy policy strategies at national and European level as well as at a global scale.
    The paper presents overview on classifications applied for the various RES-E according to two institutions; European Commision (Directorate-General Energy and Transport) and International Energy Agency (IEA). The paper also presents overview on economic and technical specifications for new RES-E plant and current situation of renewable energies in Poland.

28. Mokrzycki Eugeniusz, Uliasz-Boche�czyk Alicja
    Elektrownia bez emisji?
    
    S�owa kluczowe: energetyka, emisje, ograniczenia emisji, elektrownia bez emisji stosuj�ca paliwo konwencjonalne
    Elektrownie i elektrociep�ownie s� �r�d�em emisji do atmosfery: SO₂, NO_x, CO, py�u zawieszonego, gaz�w cieplarnianych takich jak: N₂O i CO₂. Od wielu lat energetyka na ca�ym �wiecie stara si� ograniczy� a w przysz�o�ci mo�e nawet wyeliminowa� emisj� zanieczyszcze� do atmosfery. W artykule przedstawiono najwa�niejsze rodzaje emisji z energetyki i mo�liwo�ci ich ograniczenia zalecane przez Dokument referencyjny na temat najlepszych dost�pnych technik dla du�ych obiekt�w energetycznego spalania IPPC oraz ide� Zero Emission Fossil Fuel Power Plants.
    
    Emission free power plant?
    
    Key words: power industry, emissions, emissions reduction, zero emission fossil fuel power plants
    Power and thermal power plants make significant emission sources of such substances as: CO, SO₂, NO_x, particulate matter, greenhouse gases like N₂O and CO₂. For many years power industry all over the world has tried to reduce and perhaps even to eliminate totally in the future pollution emission to atmosphere. The paper presents the most important emission kind originating from power industry as well as their reduction recommended by IPPC Reference Document, it also presents an idea of Zero Emission Fossil Fuel Power Plants worked out by EU.

29. Morstin Krzysztof
    Terminowe rynki surowc�w i paliw w perspektywie historycznej
    
    S�owa kluczowe: ekonofizyka, dynamika nieliniowa, statystyka fraktalna, cykle koniunkturalne, zasada fal Elliotta, rynki towarowe, transakcje terminowe,- surowce energetyczne
    W artykule om�wiono rezultaty analizy archiwalnych baz danych dotycz�cych transakcji na rynkach surowc�w energetycznych i paliw na przestrzeni ostatnich kilku dekad, tak w odniesieniu do negocjowanych cen spot jak i dla transakcji terminowych na g��wnych towarowych gie�dach �wiata. Sporz�dzono i wst�pnie przeanalizowano przebiegi cenowe dla podstawowych surowc�w kopalnych, jak i dla wst�pnej fazy paliwa j�drowego, jakim jest tlenek naturalnego (tzn. niewzbogaconego) uranu. Zaproponowano zbiorczy indeks terminowego rynku no�nik�w energii, jako geometryczn� �redni� paru notowanych na �wiatowych gie�dach subindeks�w. Uzyskany przebieg wykazuje wyra�n� elliotowsk� struktur� fraktaln�. Wst�pna interpretacja sugeruje, i� w odniesieniu do paliw kopalnych rynki wesz�y ju� w faz� powa�nej korekty wieloletniego impulsu wzrostowego. Nie dotyczy to jednak rynku uranu, kt�ry jak dot�d wykazuje niczym nie zagro�ony trend wzrostowy. Zgromadzone dane b�d� przedmiotem dalszych analiz z wykorzystaniem zaproponowanej uprzednio (i dobrze si� jak dot�d sprawdzaj�cej) metodyki, opartej na analizie spektralnej i statystyce fraktalnej.
    
    The futures markets of energy carriers in the historical perspective
    
    Key words: econophysics, non-linear dynamics, fractal statistics, business cycles, Elliott wave principle, commodity markets, futures,- energy carriers
    The paper presents analyses of historical databases concerning commodity markets during the last few decades, especially those related to energy raw materials and related fuels, with respect both to negotiaded spot trancactions among institutional traders, as well as to futures exchanges. Results are displayed in the form of averaged time series for the main fossil fuels and for preliminary (non-enriched) phase of nuclear fuel which is natural uranium in the form of U₃O₈ (i.e. yellow cake). The composite index of energy futures has also been proposed, which comes from geometrical averaging of several subindices quoted in futures exchanges, such as those of CRB. Achieved in this way time series distinctly exhibit the fractal structure in accordance with the Elliott wave principle. Former predictions concerning incoming trends and behaviours of global commodity markets along the decade seem to be successfully followed. Preliminary interpretation of presently collected data depicts that fossil fuels markets are at present in the phase of significant correction (presumably the fourth Elliot wave) which may last even for several incoming months. Until now, this does not concern the uranium market. The data will be a subject of further investigations using previously proposed methodology based on multi-scale spectral analyses, as well as on non-stochastic fractal statistics.

30. Ney Roman
    Wystarczalno�� zasob�w ropy naftowej
    
    S�owa kluczowe: zasoby ropy naftowej, wyst�powanie ropy naftowej, ropa naftowa
    W pracy zosta�y przedstawione zasoby ropy naftowej w g��wnych obszarach jej wyst�powania. R�wnocze�nie om�wiono rol� ropy naftowej, w bilansie energetycznym �wiata, od czasu rozpocz�cia jej u�ytkowania do czas�w wsp�czesnych.
    Przeanalizowano r�wnie� perspektywy odkrycia i udokumentowania nowych zasob�w ropy naftowej ze szczeg�lnym uwzgl�dnieniem obszar�w m�rz i ocean�w.
    Przeanalizowano ilo�� ropy naftowej wydobytej od pocz�tku jej eksploatacji do 2005 roku, kt�ra wynosi 145 mld ton. Powierzchnia basen�w sedymentacyjnych w kt�rych znane s� z�o�a ropy wynosi 65% og�lnej powierzchni l�d�w i m�rz, kt�re s� perspektywicznie dla odkrycia nowych obszar�w ropono�nych, w kt�rych minimalne zasoby ropy naftowej mog� wynosi� 107 mld ton. W sumie nie licz�c ropy, kt�r� b�dzie mo�na pozyska� z �upk�w i piask�w ropono�nych obecnie �wiat b�dzie mia� do dyspozycji 163 mld ton ropy ju� udokumentowanej i ponadto 107 mld ton z nowych obszar�w perspektywicznych.
    Wynika z tego, �e przyjmuj�c nawet zwi�kszenie zu�ycia ropy w przysz�ych latach, konwencjonalne zasoby ropy naftowej powinny wystarczy� na co najmniej pierwsz� po�ow� XXI wieku.
    
    Crude oil reserves
    
    Key words: oil reserves, oil occurrence, crude oil
    The reserves of crude oil in main geographical regions are presented in the paper. The role of oil in energy mix of the world since the beginning of its exploitation till now is also presented.
    The analysis of prospects for new oil reserves discovery and exploration is given with emphasize put on the seas and oceans areas.
    It is stated that 145 thousand millions tonnes of crude oil have been exploited in the history of oil exploitation till the end of 2005. The area of sedimentary basins, where the crude oil reserves have been found constitutes 65% of the total areas of lands and seas that are prospective for discovery of new oil-bearing structures where the minimal oil reserves might be at the level of 107 thousand million tonnes. All together, not taking into account the oil that may be recovered from oil shales and oil sands, it is evaluated that the available amounts for the world will be 165 thousand million tonnes of oil in already documented reserves and 107 thousand million tonnes in perspective areas.
    From the above stated is seems that assuming the increased oil consumptions in the years to come, the conventional oil reserves should be sufficient at least for the first half of the 21-st century.

31. Noras Lucjan
    Pozycja Koksowni Przyja�� na rynku europejskim
    
    S�owa kluczowe: koks, koksownia, Zintegrowane Systemy Zarz�dzania, eksport, produkcja
    Celem artyku�u jest prezentacja pozycji Koksowni Przyja�� na krajowym i �wiatowym rynku koksu. Przedstawiono wymagania stawiane producentom koksu przez Uni� Europejsk� i w�adze lokalne szczeg�lnie w sferze dzia�a� proekologicznych. Przedstawiono kierunki sprzeda�y sp�ki oraz atuty sprawiaj�ce, i� jeste�my najwi�kszym eksporterem koksu w Polsce. Podkre�lono r�wnie� znacz�c� rol� budowy nowej baterii koksowniczej oraz modernizacji pozosta�ych wydzia��w i instalacji w celu utrzymania pe�nej dyspozycyjno�ci eksploatacyjnej.
    
    Position of the Coking Plant Przyja�� on the European market
    
    Key words: coke, coke plant, Integrated Management Systems, export, production
    The aim of the article is presenting position of Coking Plant Przyja�� on the domestic and international coke market. The article presents requirements that are put before coke producers by the European Union and local authorities especially in the field of environment-friendly actions. This document shows sale directions of the Plant and advantages which make Coke Plant Przyja�� the biggest exporter of coke in Poland. The article also emphasizes the significance of building new coke battery and modernization of the remaining facilities and installations in order to keep the operational uptime fully.

32. Olkuski Tadeusz
    Charakterystyka wytwarzania ciep�a w elektrowniach i elektrociep�owniach zawodowych
    
    S�owa kluczowe: produkcja ciep�a, kot�y, koszty, ceny
    W artykule przedstawiono charakterystyk� wytwarzania ciep�a w Polsce przez du�ych scentralizowanych wytw�rc�w. S� to elektrownie i elektrociep�ownie zawodowe. Wytwarzaj� ciep�o dla indywidualnych odbiorc�w, jak r�wnie� dla przemys�u. Odbiorcy indywidualni wykorzystuj� ciep�o g��wnie w zimie do cel�w grzewczych, ale te� jako ciep�� wod� u�ytkow� do cel�w sanitarnych. Przemys� natomiast korzysta z ciep�a w postaci gor�cej wody lub pary technologicznej przez ca�y rok. W artykule pokazano produkcj� ciep�a w dziesi�ciu wybranych wojew�dztwach Polski. Pokazano rodzaje kot��w stosowanych w ciep�ownictwie oraz ich ilo�� w ka�dej z grup. Szeroko om�wiono r�wnie� koszty wytwarzania ciep�a w poszczeg�lnych wojew�dztwach, a tak�e sposoby ich minimalizacji.
    
    Characteristic of heat generation in power plants and heat and power generation plants
    
    Key words: heat generation, boilers, costs, prices
    This article presents heat generation characteristic in Poland by big centralized producers. These are power plants and heat and power professional generation plants. They generates heat for individual users and also for industry. Individual consumers use heat, first of all, in winter for heating and also as a hot water for washing. Industry however uses heat as a hot water or as a technological steam all the year. This article presents also heat generation in ten selected provinces in Poland. Boilers types using in heat generation system were presented and its number in each group. Heat generation costs in particular provinces were widely discussed and possibilities of its minimalisation.

33. Ozga-Blaschke Urszula
    Stan aktualny i prognozy rozwoju mi�dzynarodowego rynku w�gla koksowego
    
    S�owa kluczowe: w�giel koksowy, mi�dzynarodowy rynek w�gla, eksport w�gla, ceny w�gla, prognozy
    W artykule scharakteryzowano aktualn� sytuacj� na mi�dzynarodowym rynku w�gli stosowanych w przemy�le metalurgicznym. Zamieszczono dane dotycz�ce �wiatowego zu�ycia oraz handlu w�glem koksowym na rynkach mi�dzynarodowych w 2005 roku. Przedstawiono informacje o kszta�towaniu si� cen w�gli koksowych w kontraktach FY (Financial Year) 2006/2007 oraz �wiatowe prognozy dotycz�ce poda�y i cen w�gli koksowych w nadchodz�cych latach.
    
    State of the art and forecast of international coking coal market development
    
    Key words: coking coal, international coal market, coal export, coal prices, forecasts
    Paper characterises up-to-day situation on international market of coal used in metallurgical industry. It also present data on global use and international coking coal trade in 2005. Paper present information on coal prices in contracts for FY 2006/2007 and forecasts of coking coal supply and prices for the years to come.

34. Pie�kowski Ludwik
    Energetyka J�drowa w Polsce. Synergia przemys�u w�glowego i energii j�drowej
    
    S�owa Kluczowe: energetyka j�drowa, przemys� w�glowy, reaktory j�drowe, elektrownia w�glowa
    Decyzja rz�dowa o w��czeniu opcji j�drowej do przysz�o�ci energetycznej Polski stawia przed specjalistami pytanie o wyb�r takiego typu reaktora j�drowego, kt�ry spe�ni d�ugi szereg warunk�w: od technicznych - po spo�eczne. Wsp�czesne reaktory j�drowe znajduj� zastosowanie jedynie do produkcji elektryczno�ci, natomiast niekt�re reaktory nale��ce do tzw. IV generacji mog� by� r�wnie� wykorzystane bezpo�rednio w przemy�le. Decyduj� o tym dwie ich cechy:
    1) stosunkowo niewielka moc cieplna - nie wi�ksza ni� kilkaset megawat�w,
    2) du�a temperatura helu ch�odz�cego taki reaktor wynosz�ca 900^oC.
    Opr�cz nap�dzania turbogenerator�w, hel o tak du�ej temperaturze mo�e by� zastosowany, miedzy innymi, do produkcji wodoru, kt�ry jest u�ywany w wielu procesach przemys�owych. Gor�cy hel mo�e by� te� wykorzystany do przerobu w�gla na ca�� gam� poszukiwanych produkt�w. Wysokotemperaturowe reaktory j�drowe ch�odzone helem, spe�niaj�ce wi�cej zada� ni� klasyczne reaktory du�ej mocy, wydaj� si� by� atrakcyjn� perspektyw� dla polskiej gospodarki, obecnie tak bardzo zale�nej od importowanej ropy i gazu ziemnego. Jedn� z mo�liwych idei jest przetworzenie CO₂ z elektrowni w�glowej w paliwo syntetyczne z u�yciem wodoru uzyskanego z rozk�adu wody, procesu zasilanego ciep�em z reaktora wysokotemperaturowego.
    
    Nuclear Energy in Poland. Nuclear and coal industry synergy
    
    Key words: nuclear energy, coal industry, nuclear reactors, coal power plant
    The Polish Government decision to include nuclear energy option in a number of Poland's future energy solutions challenge the specialists with a question of choosing of a nuclear reactor, which fulfills the conditions ranging from technical to social issues. Contemporary nuclear reactors are used to produce electricity only, however, some reactors belonging to so-called IV generation can be as well employed directly by the industry. Two features of these reactors are decisive:
    1) relatively low heat power - no more than few hundreds megawatts,
    2) high temperature of the helium coolant of about 900 ^oC.
    Nuclear process heat at such a high temperature can be utilized, among other applications, for coal technology, for production of hydrogen used in many industrial processes. Hot helium can also be applied to obtain many carbon-based valuable products. High temperature helium-cooled reactors, play more roles than classical high-power reactors. It seems to be an attractive perspective for Polish economy which is now so much dependent on imported oil and gas, but keeps a high potential in coal industry. CO₂ from the coal power plant recycling into synfuel with the use of hydrogen from a water splitting factory driven by nuclear process heat from the high temperature nuclear reactor is one of the challenging ideas.

35. Plewa Franciszek, Pierzyna Piotr, Piontek Piotr
    Wykorzystanie materia��w kompozytowych wytworzonych na bazie wybranych odpad�w energetycznych do wykonywania barier izolacyjnych w sk�adowiskach odpad�w
    
    S�owa kluczowe: Zagospodarowanie odpad�w energetycznych w g�rnictwie, w�asno�ci mechaniczne i filtracyjne materia��w kompozytowych, UPS, Bariery izolacyjne
    Ilo�� powstaj�cych odpad�w energetycznych sk�ania do poszukiwania nowych mo�liwo�ci ich wykorzystywania np. do budowy barier izolacyjnych w sk�adowiskach odpad�w. Podstawowym warunkiem, jaki musi spe�nia� materia� stanowi�cy barier� izolacyjn�, jest warunek szczelno�ci. Szczelno�� scharakteryzowana jest poprzez wsp�czynnik filtracji, kt�rego warto�� nie mo�e przekracza� 1·10^-9 m/s. W przypadku sk�adowisk podziemnych materia� izolacyjny, opr�cz wymaganej i �ci�le okre�lonej granicznej warto�ci wsp�czynnika filtracji, powinien charakteryzowa� si� odpowiednimi w�a�ciwo�ciami mechanicznymi dobranymi do warunk�w panuj�cych w g�rotworze. W niniejszym artykule przedstawiono mo�liwo�� wykorzystania odpad�w energetycznych do budowy barier izolacyjnych poprzez ocen� wp�ywu dodatku cementu na w�asno�ci mechaniczne oraz filtracyjne mieszanin popio�owo-wodnych.
    
    The use of composite materials based on selected energetic waste as insulating barriers for waste depositories
    
    Key worlds: Energetic waste management in mining, Mechanical and permeability properties of composite materials, Coal Combustion Products, insulation barriers
    The amount of energetic waste that is produced in power plants encourages for seeking new methods of its use e.g. as insulating barrier in waste depositories. The main condition for the material to be used as insulating barrier is its low permeability. Permeability is characterized by permeability factor which must be below 1·10^-9 m/s. In case of underground waste depositories, the material used as insulating barrier apart from low permeability factor must be also characterized by proper mechanical properties matching the surrounding rock mass. Estimation of cement addition for the mechanical properties and permeability of water /fly-ash slurries used as possible insulating barrier is presented in the article.

36. Plewa Franciszek, Strozik Grzegorz, Jendru� Rafa�
    Mo�liwo�ci zagospodarowania odpad�w drobnofrakcyjnych z energetyki w procesie doszczelniania gruzowiska zawa�owego w warunkach kopalni
    
    S�owa kluczowe: mieszanina drobnofrakcyjna, doszczelnianie zrob�w zawa�owych, woda nadosadowa
    Jedn� z najbardziej efektywnych metod zagospodarowania odpad�w przemys�owych - energetycznych jest ich wykorzystanie w podziemnych technologiach g�rniczych.
    W artykule opisano technologi� doszczelniania zrob�w zawa�owych o okre�lonej porowato�ci czynnej (efektywnej), bazuj�c� na w�a�ciwo�ciach wi���cych mieszanin wybranych drobnofrakcyjnych odpad�w przemys�owych (przede wszystkim popio��w lotnych z produktami odsiarczania i bez nich) i wody kopalnianej, tworz�cych medium doszczelniaj�ce zroby.
    
    Possibilities of fine-grained slurries management in grouting of roaf fall rocks process in mine conditions
    
    Key worlds: fine grained slurries, grouting of roaf fall rocks (gob areas), axcessive water (bleed water)
    In general, the grouting of roof fall rocks (gob areas) is performed to reduce the risk of spontaneous combustion, gas emission and surface subsidence. The configuration of the roof fall materials determines the amount of grouting mixture, which is required to compact these rocks. The mixture composition has to meet the requirements of both pipeline transport and penetration in caving area. Fly ash based grouts are some of the best-known mixtures encountered in Polish coal mines.
    In general, the propagation of grout in gob area depends on many parameters such as type of grouting mixture and its composition, applied grouting methods, pipe spacing, configuration of the roof fall rocks (spacing, orientation and surface roughness) and inclination of footwall.
    The further treatment is based on following assumptions:
    - the mixture flow through a roof fall material is steady,
    - caving area is considered as a fractured rock medium which can be characterized by average porosity, fracture aperture and heterogeneity of fracture surface (relative roughness),
    - grouting mixture shows rheological properties described by Bingham model,
    - flow in the voids and fractures of roof fall materials is assumed to be laminar and may be described as flow with "a free mixture level".

37. Pop�awski Tomasz
    Zastosowanie wybranych technik prognostycznych do kr�tkoterminowych prognoz cen energii elektrycznej na Towarowej Gie�dzie Energii
    
    S�owa kluczowe: kr�tkoterminowe prognozowanie w elektroenergetyce, Towarowa Gie�da Energii, szeregi czasowe, krzywe harmoniczne, metody oparte na podobie�stwie, teoria chaosu
    Wraz z przemianami spo�eczno-politycznymi i id�cymi w �lad za nimi przemianami gospodarczymi obserwowanymi w kraju w ostatnim pi�tnastoleciu, dostrzec mo�na r�wnie� ewolucj� pogl�d�w na temat roli prognozowania elektroenergetycznego. Efektem zmian zachodz�cych w polskiej elektroenergetyce jest liberalizacja handlu energi�. Prognozowanie zapotrzebowania lub zu�ycia energii elektrycznej jest zagadnieniem w miar� rozpoznanym i do�� szeroko opisanym w literaturze zar�wno �wiatowej jak i krajowej. Gorzej jest w przypadku prognozowania cen energii elektrycznej. Jest to zagadnienie nowe, a w przypadku prognoz cen energii elektrycznej na Towarowej Gie�dzie Energii nie ma zbyt wiele opracowanych i zweryfikowanych metod umo�liwiaj�cych jej predykcj�.
    W artykule zaproponowano wykorzystanie do cel�w predykcji kr�tkoterminowej cen klasycznych modeli harmonicznych opartych o stochastyczn� analiz� szereg�w czasowych, jak r�wnie� modelu Hausdorffa wywodz�cego si� z teorii chaosu zdeterminowanego. Modele te zweryfikowano na jednorodnym materiale statystycznym wykonuj�c prognozy wygas�e cen na Towarowej Gie�dzie Energii.
    
    Application of chosen forecasting techniques for short-term forecasts of electric energy prices on the Polish Power Exchange
    
    Key words: Short-term load forecasting in electric power engineering, Polish Power Exchange, time series, harmonic curves, similarity-based methods, chaos theory
    Along with social and political transformations and following economical transformations observed in our country during the past fifteen years, evolution of attitudes towards the role of power engineering forecasting is being noticed. The effect of transformations occurring in polish energy engineering is liberalization of energy trade. Forecasting of electric energy demands or consumption is an issue recognized to some extent and well described both in domestic and worldwide publications.
    Much worse is the case of forecasting of prices of electric energy. The issue is a new one, and in the case of forecasting of electric energy prices on the Polish Power Exchange there are not many developed and verified methods of its prediction.
    In the paper application of classic harmonic models based on stochastic analysis of time series, as well as Hausdorff's model derived from deterministic chaos theory is proposed for short-term prediction of prices. These models have been verified using a homogenous statistic material using forecasts of out-of-date prices of electric energy on the Polish Power Exchange.

38. Probierz Krystian, Bor�wka Borys
    Ubytek zasob�w w�gla kamiennego G�rno�l�skiego Zag��bia W�glowego w latach 1989-2003; niepo��dany skutek reform
    
    S�owa kluczowe: G�rno�l�skie Zag��bie W�glowe, w�giel kamienny, zasoby, wydobycie w�gla, ubytki i przyrosty zasob�w
    W artykule przedstawiono analiz� zmian struktury i wielko�ci zasob�w w G�rno�l�skim Zag��biu W�glowym. Wykazano znacz�ce zmniejszenie w latach 1989-2003 wielko�ci zasob�w geologicznych, bilansowych i przemys�owych przy r�wnoczesnym wzro�cie wielko�ci zasob�w pozabilansowych.
    
    The loss of hard coal reserves in Upper Silesia Coal Basin in 1989-2003 - undesirable effect of coal mining restructuring
    
    Key words: Upper Silesian Coal Basin, hard coal, reserves, production of coal, decrease and increase in reserves
    The article presents an analysis of the structure and scale of, and changes in, the coal resources of the Upper Silesia Coal Basin. It shows the considerable decrease in the scales of geological, recoverable and developed reserves during the period 1989-2003 and the increase in non-recoverable reserves.

39. Rusak Helena
    Planowanie energetyczne na obszarach cennych przyrodniczo a lokalny rynek energii
    
    S�owa kluczowe: obszary cenne przyrodnicze, zaopatrzenie w energi�, efekty zewn�trzne
    W artykule om�wiono procedur� post�powania w planowaniu modernizacji i rozwoju energetyki na obszarach cennych przyrodniczo oraz kryteria planowania energetycznego odpowiadaj�ce warunkom zr�wnowa�onego rozwoju energetyki na tych obszarach. Metoda obliczeniowa wspomagaj�ca planowanie zaopatrzenia w energi� obszar�w cennych przyrodniczo musi uwzgl�dnia� ograniczenia gospodarowania na obszarach chronionej przyrody oraz wymagania dotycz�ce ochrony �rodowiska dla takich obszar�w. Omawiane w artykule zagadnienie staje si� jeszcze bardziej z�o�one, kiedy przyjmiemy, �e planowanie energetyczne na szczeg�lnych terenach, jakimi s� obszary przyrodniczo cenne ma si� odbywa� zgodnie z zasadami zr�wnowa�onego rozwoju. Niezb�dne staje si� w�wczas uwzgl�dnienie w przeprowadzanej analizie efektywno�ci koszt�w strat �rodowiskowych i koszt�w (korzy�ci) spo�ecznych powodowanych przez procesy wytwarzania energii.
    
    The energy planning for areas of valuable nature and the local energy market
    
    Key words: Areas of valuable, energy supply, external effects
    In the paper the planning procedure of modernization and development of energy supply on areas of valuable nature is described. The criteria of energy planning in this case are presented. The planning of energy supply for areas of valuable nature, requires utilization of methods, developed for that particular purpose, and calculation tools which will allow to carry out reliable analysis of potentially feasible solutions. The computing method aiding in planning of power supply for areas of valuable nature should take into account housekeeping restrictions within areas of protected nature as well as demands regarding nature conservation of those areas. The issue raised in this article becomes even more complex, when power industry planning according to rules of balanced development within special areas such as those of valuable nature is taken into consideration. The analysis of cost effectiveness of social gain versus habitat loss carried out during the process of power generation (energy production) becomes essential and has to be taken into consideration.

40. Rusak Helena
    Zu�ycie paliw i energii oraz analiza ekonomiczna wytwarzania energii w �r�d�ach indywidualnych na cennych przyrodniczo obszarach Polski p�nocno-wschodniej
    
    S�owa kluczowe: zu�ycie paliw i energii, plany energetyczne w gminach
    W referacie przedstawione s� wyniki bada� dotycz�cych zu�ycia paliw i energii w miejscowo�ciach po�o�onych w otulinie bia�owieskiego oraz narwia�skiego parku narodowego. Przeanalizowane s� mo�liwo�ci poprawy stanu istniej�cego z punktu widzenia ograniczenia negatywnego wp�ywu na �rodowisko proces�w wytwarzania energii cieplnej w �r�d�ach indywidualnych wytw�rc�w.
    
    The consumption of fuels and energy on valuable nature areas in the north-east part of Poland
    
    Key words: fuels and energy consumption, local energy planning
    In the paper are described the results of researches of energy consumption on areas of valuable nature. The influence on environment of energy production by low-emission sources is analyzed also. This article depicts simplified analysis of energy supply to three towns situated in heart of Bialowieza Forest.

41. Rychlicki Stanis�aw, Siemek Jakub
    Handel gazem ziemnym w �wiecie i Europie - stan aktualny i prognozy
    
    S�owa kluczowe: handel gazem ziemnym, tendencje w handlu na �wiecie, zasoby gazu, prognoza wydobycie gazu, prognoza dostaw gazu
    W artykule przedstawiono aktualn� i przysz�� sytuacj� w handlu gazem ziemnym w r�nych regionach �wiata. Autorzy wskazuj� na r�nice pomi�dzy producentami i konsumentami gazu, kt�re s� zwi�zane z infrastruktur� system�w gazowniczych. Przedstawiaj� oni tak�e prognozy w zakresie zar�wno dostaw jak i przysz�ego wydobycia, w rozbiciu na regiony, w okresie do roku 2030.
    
    Gas trade tendency in the world and Europe - actual and future
    
    Key words: gas trade, trade tendency in the world, gas reserves, gas production forecast, gas supply forecast
    Will gas supply increase inline with gas demand, regionally and globally? Or could parts of the world experience supply shortfalls, pushing up prices or prompting governments to take steps to force demand into line with available supply? Or could productive potential grow faster than demand, with gas bubbles, price declines and investment downturns paving the way for future gas supply shortages as results?
    In the paper are presented actual and future tendency in gas trade in the different region in the world. The authors indicate at the differences between the producers and the consumers of gas, which are connected with infrastructure of gas systems. They give also information about world gas reserves, natural gas production by region and regional gas supply potential by 2030.

42. Skoczkowski Tadeusz, Wnuk Ryszard
    Oszcz�dno�� energii jako element rynku energii
    
    S�owa kluczowe: oszcz�dzanie energii, efektywno�� energetyczna, rynek energii
    Celem artyku�u by�o wykazanie, �e procesy zwi�zane ze zmniejszeniem zu�ycia energii (oszcz�dzaniem energii) mog� by� elementem rynku energii. W artykule pokazano proces urynkowienia oszcz�dzania energii poprzez opisanie podstawowych dzia�a� s�u��cych bezpo�rednio lub po�rednio wzrostowi efektywno�ci energetycznej. Przedstawiono rol� efektywno�ci energetycznej w polityce Unii Europejskiej i potencja� efektywno�ci energetycznej w krajach cz�onkowskich. Om�wiono podstawowe dokumenty Unii Europejskiej okre�laj�ce rynkow� pozycj� efektywno�ci energetycznej. Scharakteryzowano obszary oszcz�dzania energii - sektor wytwarzania, transportu i u�ytkowania ko�cowego energii. Podano zalecenia dla Polski.
    
    Energy savings as energy market component
    
    Key words: energy savings, energy efficiency, energy market
    The aim of this article has been to prove that energy savings can constitute a component of energy market. The process of marketing different activities aimed at improving energy efficiency of the whole economy has been described. Necessary conditions for making energy savings market components have been defined. The position of energy efficiency in the internal competitive market has been analysed. The progress in supporting energy efficiency by different legislation and strategic document on energy issued by the European Commission has been reviewed. The essential role of energy efficiency in the modern economy and society has been described. The potential of energy efficiency in the EU and the plans to utilise it before 2020 have been presented. The expected influence of new directives, the energy use product directive and the energy services directive namely, on energy demand and energy loss reduction have been discussed. The main areas where energy cuts can take place energy generation, transmission, distribution and end-use, have been presented and analysed. Some other aspects influencing energy efficiency being crucial for settling energy savings as energy market component have been mentioned.

43. Sobel Micha�, Galemba Jerzy
    Aktualna sytuacja na �wiatowym rynku w�gla energetycznego ze szczeg�lnym uwzgl�dnieniem dostawc�w rosyjskich
    
    S�owa kluczowe: w�giel energetyczny, eksport w�gla, Rosja, prze�adunki rosyjskiego w�gla
    W artykule przedstawiono aktualn� sytuacj� na �wiatowym rynku w�gla energetycznego, wielko�� obrot�w, a tak�e jego najwi�kszych dostawc�w. Dokonano analizy rozwoju tendencji cenowych na tym rynku w okresie ostatniego roku. Zaprezentowano rol� Rosji jako producenta w�gla i coraz bardziej znacz�cego eksportera. Przedstawiono kluczowe zagadnienia zwi�zane z transportem rosyjskiego w�gla oraz infrastruktur� portow�. Om�wione zosta�y perspektywy zwi�kszenia obecno�ci rosyjskiego w�gla na rynkach europejskich.
    
    Survey of the international steam coal market with a focus on Russian suppliers
    
    Key words: steam coal, coal exports, Russia, transhipments of Russian coal
    Report contains description of current situation on the world's steam coal market, including trade volumes and position of major suppliers. It is completed by analysis of price trends on this market, covering period of the last 12 months. Second part is devoted to Russia, growing producer and exporter of coal. The key problems connected with rail transport of Russian coal and port infrastructure have been presented. The report also covers prospects for the expansion of Russian coal and its growing presence on the European market.

44. Stefaniak Dariusz, Parysiewicz Wies�awa
    Praktyczne aspekty wdro�enia systemu zarz�dzania w zak�adach g�rniczych
    
    S�owa kluczowe: Zak�ady g�rnicze, System zarz�dzania jako�ci�, Podej�cie procesowe, Proces, Mapa proces�w
    Proces integracji Polski z Uni� Europejsk� wymaga znacznych przekszta�ce� w sferze zarz�dzania przedsi�biorstwami. Powodzenie tego procesu w du�ej mierze zale�y od wdro�enia unijnych standard�w sprawdzonych w warunkach gospodarki rynkowej. Jednym z nich jest system zarz�dzania jako�ci� spe�niaj�cy wymagania norm ISO serii 9000:2000.
    W Polsce od kilku lat trwa dynamiczny proces wdra�ania takich system�w w zak�adach g�rniczych. Wdra�anie systemu zarz�dzania jest szczeg�lnym wyzwaniem w przemy�le g�rniczym, gdzie jednym z najwa�niejszych problem�w wymagaj�cych rozwi�zania jest podniesienie standard�w jako�ciowych oferowanego w�gla. Nale�y pami�ta�, �e ka�da grupa odbiorc�w ma swoje okre�lone wymagania co do parametr�w jako�ciowych paliwa, w tym w�gla.
    Wdra�anie systemu zarz�dzania jako�ci� w zak�adzie g�rniczym przynosi wiele konkretnych korzy�ci. Przede wszystkim mo�na zaobserwowa� usprawnienie proces�w decyzyjnych zwi�zanych z zarz�dzaniem, polepszenie obiegu dokument�w i nadzoru nad aktami prawnymi. Ponadto system te� umo�liwia zapewnienie terminowych i sta�ych dostaw w�gla o okre�lonych parametrach.
    
    Practical aspects of implementing the management system in mining plants
    
    Key words: Mining plants, Quality management system, Process approach, Process, Process map
    The process of Poland's integration with the European Union entails many transformations in the sphere of enterprise management. The success of this process depends, to a great extent, on implementing the EU standards verified in the market-oriented economy. One of them is a quality management system meeting the requirements of ISO series 9000:2000 standards.
    In Poland, for several years, a dynamic process of implementing such systems in mining plants has taken place. Such implementation of the management system is a special challenge in relation to mining plants, where increasing the quality standards of the offered coal is one of the most important problems to be solved. It is to be kept in mind that each group of customers have their own specific requirements in relation to the quality parameters of fuel, including coal.
    The implementation of the quality management system in the mining plant bring many defined benefits. First of all, one can observe improvements in the decision-taking processes relating to management process, improvement in the circulation of documents and supervision of legal acts. Besides, the system makes it possible to ensure prompt and continual supplies of coal with required parameters.

45. Stopa Jerzy, Kosowski Piotr
    Czynniki wp�ywaj�ce na koszty podziemnego magazynowania gazu
    
    S�owa kluczowe: podziemne magazynowanie gazu, efektywno�� ekonomiczna
    W artykule zaprezentowano podstawowe zagadnienia zwi�zane z kosztami podziemnego magazynowania gazu. Przedstawiono wielko�� jednostkowych nak�ad�w inwestycyjnych, w zale�no�ci od rodzaju magazynu, a tak�e struktur� koszt�w eksploatacyjnych. Dla warunk�w polskich, na przyk�adzie hipotetycznego magazynu oszacowano wp�yw wielko�ci nak�ad�w inwestycyjnych, koszt�w sta�ych i zmiennych oraz ceny za magazynowanie na warto�� zaktualizowan� netto (NPV). Zbadano r�wnie� wp�yw wykorzystania pojemno�ci czynnej na op�acalno�� procesu podziemnego magazynowania gazu.
    
    Factors influencing the costs of underground gas storage
    
    Key words: underground gas storage, economic efficiency
    The effective operation of liberalised gas markets is dependent on the construction of new gas storage. Using the Poland as a case study, the authors examine the factors influencing the economic efficiency of the UGS constructions and operations. In a liberalised gas market, a tight supply/demand position can lead to high storage
    values, whereas an oversupply can lead to storage being unused and of low commercial value. In the paper, approximate profitable prize for storage in a hypothetical UGS in depleted gas reservoir is evaluated and examined versus the storage capacity used.

46. Stopa Jerzy, Wojnarowski Pawe�, Kosowski Piotr
    Ekonomika sekwestracji geologicznej CO₂ w z�o�ach ropy naftowej
    
    S�owa kluczowe: sekwestracja, EOR, symulacja numeryczna, eksploatacja ropy naftowej, efekt ekonomiczny
    Problem zwi�kszonej, antropogenicznej emisji dwutlenku w�gla staje si� coraz powa�niejszy. Pomimo braku ca�kowitego potwierdzenia hipotezy o globalnym ociepleniu podejmowanych jest szereg pr�b ograniczenia emisji CO_2. W przypadku wprowadzenia administracyjnych nakaz�w ograniczenia emisji, producenci energii elektryczne mog� by� zmuszeni do separacji, przechwytywania i sk�adowania dwutlenku w�gla. W artykule przedstawiono wyniki symulacji numerycznej zat�aczania emisji dwutlenku w�gla z elektrociep�owni do z�o�a ropy naftowej, otrzymuj�c prognoz� wp�ywu zat�aczania CO₂ na wydobycie ropy naftowej. Przedstawiono r�wnie� wst�pna prognoz� ekonomicznej efektywno�ci takiego procesu. Wst�pna analiza wskazuje na potencjaln�, konieczne jest wsp� finansowanie ca�ego przedsi�wzi�cia przez emitenta, w celu zapewnienia sobie mo�liwo�ci sk�adowania jak najwi�kszej ilo�ci CO₂ w d�ugiej perspektywie czasowej. Spodziewane rezultaty takiego przedsi�wzi�cia, s� bardzo �ci�le uzale�niona od ceny ropy i kosztu wt�aczanego dwutlenku w�gla.
    
    Economics of geological sequestration of CO₂ in oil reservoirs
    
    Key words: sequestration, EOR, numerical simulation, oil exploitation, economic effect
    Problem of anthropogenic emission of carbon dioxide becomes more and more serious. The hypothesis of global warming is not fully confirmed but many efforts are taken to decrease emission of CO_2. In the case of administrative decision of reduction of CO₂ emission, energy producers will have to separate, capture and storage carbon dioxide. The paper presents results of numerical modeling of CO₂ injection into an oil reservoir. During this simulation CO₂ emission from heat and power plant is being injected into oil reservoir. Basic economic evaluation of the simulation results shows that such project must be co-financed by energy producers for secure high capacity storage for long time period. Expected results of such projects depend mainly on the crude oil price and the costs of injected carbon dioxide.

47. Szurlej Adam
    Rola gazu ziemnego w wytwarzaniu energii elektrycznej w Polsce na tle wybranych pa�stw �wiata
    
    S�owa kluczowe: gaz ziemny, wytwarzanie energii elektrycznej
    Ostatnio zaobserwowa� mo�na zar�wno w Polsce, jak i krajach UE zwi�kszony popyt na gaz ziemny. Gaz ziemny jest uwa�any za najbardziej ekologiczny no�nik energii spo�r�d konwencjonalnych paliw. W artykule przedstawiono znaczenie gazu ziemnego w strukturze wytwarzania energii elektrycznej Polski i wybranych pa�stwa �wiata. Zwr�cono uwag� na aktualne i perspektywiczne kierunki dostaw gazu do Polski. Przedstawiono ekologiczne aspekty stosowania gazu ziemnego w sektorze elektroenergetycznym na przyk�adzie Elektrociep�owni Zielona G�ra.
    
    The role of natural gas in electricity generation in Poland on the background of selected countries
    
    Key words: natural gas, electricity generation
    It can be observed in recently that the demand for gas has been growing in Poland and UE countries. Natural gas is considered to be the most ecological energy carrier if we think of conventional fuels. The article presents the role of natural gas in the electricity generation structure in Poland and selected countries. It also draws attention to the present directions of gas delivery to this country and it shows some further perspectives. Finally, it presents the ecological aspects of using natural gas in the energy sector on the basis of heat and power plants in Zielona G�ra.

48. �ci��ko Marek, Zapart Les�aw, Dreszer Krzysztof
    Analiza efektywno�ci zgazowania w�gla po��czonego z usuwaniem ditlenku w�gla
    
    S�owa kluczowe: zgazowanie, poligeneracja, paliwa ciek�e
    Zgazowanie w�gla jest technologi� umo�liwiaj�c� nie tylko osi�gni�cie wysokich sprawno�ci wytwarzania energii elektrycznej, ale tak�e mo�e by� bezpo�rednio powi�zane z wytwarzaniem paliw ciek�ych. W obu przypadkach efektywno�� wytwarzania produkt�w uzale�niona jest od koszt�w zwi�zanych z emisj� ditlenku w�gla. W pracy poddano analizie wp�yw uwzgl�dnienia koszt�w emisji ditlenku w�gla na efektywno�� ekonomiczn� r�nych uk�ad�w technologicznych opartych o zgazowanie w�gla, tzn. podstawowego - zintegrowanego z zespo�em turbin parowo-gazowych (IGCC) oraz poligeneracyjnego - wytwarzaj�cego r�wnocze�nie energi� elektryczn� i paliwa ciek�e.
    
    Economic analysis of coal gasification with carbon dioxide removal
    
    Key words: gasification, polygeneration, liquid fuels
    Coal gasification makes able to achieve not only the high efficiency of electricity generation but also creates opportunity for parallel production of liquid fuels. In both cases the economic and thermal efficiencies of production depend on costs related to carbon dioxide emission penalty or capture/storage option. In the paper the effect of carbon dioxide emission cost on economical performance of various coal gasification technological options was discussed, namely coal gasification integrated with gas and steam turbine sets (IGCC) and polygeneration option combining power generation with liquid fuels production.

49. �miejek Zygmunt
    Strategia rozwoju konstrukcji polskich osadzarek - racje ekonomiczne zastosowa�
    
    S�owa kluczowe: w�giel, przer�bka mechaniczna, osadzarka, efektywno�� wzbogacania, system sterowania, ochrona �rodowiska
    Wykonane analizy ekonomiczne dla kilku przedsi�wzi��, gdzie zaproponowano do stosowania nowe wodne osadzarki pulsacyjne sterowane elektronicznie, da�y dobre rezultaty i przyczyni�y si� do podj�cia decyzji o ich zastosowaniu tak w krajowych, jak i zagranicznych obiektach wzbogacania, w�gli koksuj�cych i energetycznych.
    Podstawowym za�o�eniem, a zarazem kryterium oceny procesu wzbogacania, jest warunek uzyskania maksymalnej ilo�ci produkt�w handlowych jako�ciowo zadowalaj�cych odbiorc�w.
    Nale�y podkre�li�, �e podniesienie wymaga� jako�ciowych powoduje zmniejszenie ilo�ci produkowanego w�gla, kt�ry te wymagania spe�nia. Skutkuje to faktem, �e z tej samej ilo�ci surowego materia�u mo�na otrzyma� r�ne ilo�ci produkt�w o ustalonej jako�ci. Najistotniejszym czynnikiem decyduj�cym o tym jest sprawno�� maszyn wzbogacaj�cych oraz znajomo�� aktualnych charakterystyk wzbogacania nadawy w po��czeniu z mo�liwo�ci� skutecznego ci�g�ego sterowania procesem wzbogacania.
    Opisuj�c racje ekonomiczne istnienia instalacji przer�bczych nale�y g��wnie analizowa� prac� osadzarek (lub innych wzbogacalnik�w), kt�re z urz�dzeniami z nimi wsp�pracuj�cymi maj� kluczowy wp�yw na zaistnia�e w procesie technologicznym zyski lub straty.
    
    Strategy of construction development of Polish jigs - economic advantages
    
    Key words: coal, coal preparation, jig, preparation efficiency, control system, environment protection
    Economic studies of several projects where was applied new pulsatory water jigs equipped with electronic control has shown good results and made contributions to taking a decision of using coking and power coal in local and foreign facilities of raw output preparation.
    Basic assumption as well as evaluation criterion of preparation process is condition of obtaining maximum quantity of sale products satisfying consumer's requirements as about quality. It ought to be underlined that elevation of quality requirements results in decrease of coal production meeting such requirements. This takes effects that from the same quantity of raw material can be obtained different quantities of products of determined quality. Most decisive factor of the above is efficiency of preparation machinery and knowledge on present characteristic of feeding material with combination of possibility of effective continuous control of preparation process. Describing economic advantages of preparation installations existence it ought to be mainly analyzed jig operation (or other concentrators) which working together with other equipment have key influence on gains or losses coming from technology process.

50. Tor Andrzej, Plutecki Jacek
    Strategia zwi�kszenia bazy zasobowej Jastrz�bskiej Sp�ki W�glowej S.A.
    
    S�owa kluczowe: w�giel koksowy, zasoby, produkcja, integracja
    Jastrz�bska Sp�ka W�glowa SA jest najwi�kszym producentem w�gla ortokoksowego w Polsce i Europie. Dla zapewnienie perspektyw dzia�alno�ci przedsi�biorstwa oraz utrzymania wysokiej pozycji rynkowej konieczne jest wdro�enie strategii ukierunkowanej na zwi�kszenie dost�pnej bazy zasobowej. G��wnymi elementami strategii s�:
    - integracja trzech s�siaduj�cych zak�ad�w g�rniczych: "Borynia", "Jas-Mos" i "Zofi�wka",
    - udost�pnienie i zagospodarowanie zasob�w w�gla zalegaj�cych w obr�bie nowych z�� "Bzie-D�bina 1 - Zach�d" i "Paw�owice 1".
    
    The strategy of increasing of coal reserves in Jastrz�bska Sp�ka W�glowa SA
    
    Key words: coking coal, coal reserves, production, coal mines' merging
    Jastrz�bska Sp�ka W�glowa is the biggest producer of hard coking coal both in Poland and Europe. To safeguard the further existence and to keep its market position it is necessary to implement strategy aimed at increasing of accessible deposits of coking coal. Main undertakings connected with presented strategy are:
    - merging of three neighbouring collieries: "Borynia", "Jas-Mos" and "Zofi�wka" into one structure,
    - gaining of access and further exploitation of coal deposits in reserve panels "Bzie-D�bina 1 - Zach�d" and "Paw�owice 1".

51. Warmuzi�ski Krzysztof, Ta�czyk Marek, Jaschik Manfred
    Hybrydowe uk�ady do rozdzia�u mieszanin wodoru i dwutlenku w�gla. Prezentacja projektu UE HY2SEPS
    
    S�owa kluczowe: ograniczanie emisji CO₂, wytwarzanie wodoru, proces hybrydowy, adsorpcja zmiennoci�nieniowa, procesy membranowe
    Ograniczanie emisji gaz�w cieplarnianych, zw�aszcza CO₂ jest obecnie jednym z najpowa�niejszych wyzwa� podejmowanych przez instytucje naukowe, rz�dy pa�stw i organizacje przemys�owe na ca�ym �wiecie. Inicjowanie dzia�a� zmierzaj�cych do rozwi�zania tego problemu sta�o si� m.in. celem priorytetu tematycznego 6.1 (Zr�wnowa�one Systemy Energetyczne) w ramach 6. Programu Ramowego UE. W niniejszej pracy przedstawiono projekt UE HY2SEPS jako przyk�ad dzia�a� podejmowanych w obszarze priorytetu tematycznego 6.1. Om�wiono cele projektu oraz planowane sposoby ich realizacji. Zaprezentowano tak�e wst�pne wyniki bada� w�a�ciwo�ci separacyjnych pierwszego materia�u membranowego, planowanego do wykorzystania w uk�adzie hybrydowym.
    
    Hybrid hydrogen - carbon dioxide separation systems. Presentation of the HY2SEPS project
    
    Key words: carbon dioxide capture, hydrogen production, hybrid process, pressure swing adsorption, membrane processes
    Increased CO₂ emissions in the atmosphere are the result of human activities related to energy production from fossil fuels. Fossil fuels are expected to be the main source of energy for the next decades, and the main source of CO₂ emissions associated with human activity. To meet future regulations and standards, sustainable energy systems based on fossil fuels will require a significant reduction of emitted greenhouse gases and other pollutants. According to the 4/2004 European Environmental Agency report, CO₂ emissions from fossil fuels account to 78% of the total EU greenhouse gases emissions. The reduction of CO₂ emissions is included in the workprogramme of Priority 6.1. The case examined in the "Hybrid hydrogen - carbon dioxide separation systems" (HY2SEPS) project is the pre-combustion CO₂ capture, which is one of the four strategically important research areas of the thematic priority 6.1.
    The main goal of the HY2SEPS project is the development of a hybrid membrane/ pressure swing adsorption (PSA) H₂/CO₂ separation process, which will be a part of a fossil fuel de-carbonization process used for the pre-combustion CO₂ capture. Methane steam reforming is currently the major route for hydrogen production and will be employed as a model case. High purity hydrogen (99.99%) is usually recovered from the reformate by using a PSA process. A typical PSA waste gas stream (CO₂~55%, H₂~35%, CH₄ & CO~ 15%) is not usually recycled since it has to be recompressed to the PSA feed pressure for recovering only a small fraction of the recycled hydrogen. Furthermore, it cannot be used for CO₂ sequestration since it contains significant amounts of H₂ and CH₄. A hybrid process is expected to combine the high throughput and H₂ product purity of a PSA process with the lower operating costs of a membrane process. It is expected to enhance the overall H₂ recovery and provide an H₂-free CO₂ stream ready for capture and sequestration.
    Below are listed main task carried out within the HY2SEPS project.
    1. Material research related to existing and new membrane and sorbent materials.
    2. Process design and integration.
    3. Evaluation of hybrid process sustainability using life cycle analysis.
    4. Component design.
    Preliminary experimental studies for the adsorption equilibria and kinetics of the mass transport of CO₂ and CH₄ on the first membrane material were performed. For the sample scraped off the active layer of the membrane, equilibrium and kinetic experiments were done over the pressure range 0-2 bar and temperatures between 20 and 90 ^oC. It is concluded that the equilibrium capacities for methane are by an order of magnitude lower than those for carbon dioxide (Figs 5 and 6). In the case of diffusional time constants the appropriate values for methane are 2-3 times higher than those for carbon dioxide (Tab.1).

52. Zaporowski Boles�aw
    Analiza efektywno�ci energetycznej wytwarzania paliwa gazowego w procesie zgazowania w�gla
    
    S�owa kluczowe: w�giel, zgazowanie w�gla, czynnik zgazowuj�cy
    W artykule jest przedstawiona analiza energetyczna procesu ca�kowitego zgazowania w�gla . Podstaw� wykonanej analizy jest opracowany r�wnowagowy model matematyczny procesu zgazowania. Model ten sk�ada si� z uk�adu nieliniowych r�wna� algebraicznych opisuj�cych procesy fizyczne, chemiczne i energetyczne zachodz�ce w generatorze gazu. Procesy fizyczne w tym modelu opisane s� metod� fizyki statystycznej. Wykorzystuj�c opracowany model matematyczny wykonano badania symulacyjne r�nych metod (Texaco, Destec, Prenflo, Shell, KRW, MEET) zgazowania w�gla kamiennego i brunatnego. Wyniki wykonanych bada� symulacyjnych przedstawiono w tablicy i na rysunkach.
    
    Analysis of energy effectiveness of gaseous fuel generation in coal gasification process
    
    Key words: coal, coal gasification, gasifying agent
    In the paper there is presented the complex energy analysis of the process of complete, pressure coal gasification. The basis of energy analysis performed, is the elaborated mathematical model of the process of coal gasification. The mathematical model was elaborated to allow one to perform multivariant calculation of energy aspects of this process with changeable parameters such as: temperature and pressure of the process and kind, excess ratio and temperature of gasifying medium. It allows numerical simulation of various methods of complete, pressure gasification of various kinds of coal, with the help of various gasifying medium compositions. This model includes the system of equations which describe chemical, physical and energy phenomena occurring in gas generator. The physical processes are described with the help of the statistical physics. The formulated system of equations allows one to determine the composition of produced gas, and to determine the conditions of energy equilibrium in the gas generator. It is composed of 31 non-linear algebraic equations. Additional, the 32nd equation expresses the energy balance of gas generator. On the basis of this model a computer programme was elaborated. Six technologies of hard coal gasification (Texaco, Destec, Prenflo, Shell, KRW MEET) and two technologies of brown coal gasification (Prenflo, KRW) were taken into account in simulation. The results of numerical simulation are shown in the form of table and charts.

53. Zawi�a-Nied�wiecki Janusz, Jadwiszczok Jacek, Jadwiszczok Adam, Jadwiszczok Andrzej
    Znaczenie Gie�dy Towarowej na rynku paliw i energii - przyk�ady zastosowa�
    
    S�owa kluczowe: Gie�da towarowa, kontrakt terminowy, opcje, instrumenty pochodne, zabezpieczenie
    Artyku� po�wi�cony zosta� gie�dzie towarowej umo�liwiaj�cej obr�t towarami masowymi oraz obr�t instrumentami finansowymi na rynku terminowym. Przedstawiono instytucje rynku towar�w gie�dowych, uczestnik�w rynku i podstawowe transakcje na rynku kasowym (got�wkowym) oraz na rynku terminowym. W drugiej cz�ci zaprezentowano mo�liwo�ci gie�dy towarowej od strony praktycznej. Podano przyk�ad transakcji futures i opcji zakupu w�gla przez energetyk�, zabezpieczenie eksportera w�gla przed niekorzystnym kursem walutowym. Zwr�cono uwag�, i� znaczenie rynku gie�dowego dla gospodarki wynika z jego funkcji: mobilizacji, wyceny i alokacji kapita�u. Zaprezentowano mo�liwo�ci uczestnik�w rynku, aby ryzyko prowadzenia biznesu mog�o zosta� zminimalizowane a handel towarami masowymi by� bardziej przejrzysty, wystandaryzowany i powszechny. Wskazano podstawowe korzy�ci dla uczestnik�w rynku gie�dy towarowej z uwzgl�dnieniem minimalizacji ryzyka rynkowego wynikaj�ce w szczeg�lno�ci z niekorzystnych zmian cen kursu walutowego i cen surowc�w na rynkach finansowych. Odpowiednia ocena rynku powoduje, �e obok zabezpieczenia si� (hedging) przed niekorzystnymi jego wahaniami, istnieje realna mo�liwo�� generowania dodatkowych zysk�w dla przedsi�biorstw. Analizuj�c rynek gie�dowy, wykazano, i� aktywno�� polskich przedsi�biorc�w i manager�w w tej dziedzinie jest niewystarczaj�ca.
    
    Significance of commodity exchange at oil and energy market - examples of application
    
    Key words: commodity exchange, futures, options, derivates, hedging
    The article has been dedicated to commodity exchange that enables commodity trading and financial instruments trading on forward market. There have been presented institutions of commodity exchange market, market participants and basic transactions made on spot market (cash market) and forward market. The second part introduces the practical side of the commodity exchange opportunities. The futures type transaction, an option of coal purchase by power industry sector and coal exporter's safeguard before unfavourable foreign exchange rate have been used as illustrations. It has been emphasised that exchange market significance for the economy is due to its functions i.e. mobilization, capital valuation and allocation. There have been depicted market participants opportunities to minimize business risk and make commodity trading more transparent, standardised and common. Basic advantages for the commodity exchange participants have been shown with special emphasis on market risk minimization in case of unfavourable changes of the exchange rate and raw materials prices on the financial markets. The right market evaluation provides both hedging that prevents from its adverse fluctuations and real possibility of enterprises additional profits generation. While analyzing the commodity market it has been pointed out that Polish entrepreneurs' and managers' activities in this branch are not satisfactory.

54. �mijewski Krzysztof
    Perspektywy i rozw�j europejskiego rynku energii
    
    S�owa kluczowe: polityka energetyczna, elektroenergetyka, rynek energii, zielona ksi�ga, Unia Europejska
    W artykule om�wiono podstawowe problemy zawarte w Zielonej Ksi�dze i do- tycz�ce Europejskiej Statystyki dla Zr�wnowa�onej, Konkurencyjnej i Bezpiecznej Energii, a na tym tle problemy wsp�lnego rynku energii i rozwoju sektora energetycznego z punktu widzenia poszczeg�lnych uczestnik�w tego rynku.
    
    Perspectives and development of the European Single Energy Market
    
    Key words: energy policy, power sector, energy market, green paper, European Union
    The paper concerns some fundamental issues of European Union Energy Policy presented mainly in the European Commission document "Green paper. A European strategy for sustainable, competitive and secure energy" and reports on related discussions about the future of european single energy market, development of power sector etc. carried out by energy sector players.